Arpadan ölen at: İrlanda

Bir taraftan AB, diğer taraftan IMF geçen hafta “Ey İrlanda! Gözyaşların dinsin artık, yetiştik çünkü biz” marşını söyleyerek Dublin’e çıkartma yaptı. Rica minnet İrlanda’yı yardım almaya ikna ettiler (!). Hâlbuki hepimizin bildiği, malî açıdan zora düşen bir ülkenin, yardım almak için IMF’ye veya AB’ye yalvarıp yakarmasıdır. Niçin yardıma muhtaç olan İrlanda, yardım almak istemiyor ve de niçin IMF ve AB yardım vermek için İrlanda’ya ricada bulunuyor? Sonunda İrlanda hükümeti yapılan baskılara dayanamayıp “teslim oluyor” ve yardım almayı kabul ediyor.
1. 2001 pek çok ülkenin iktisaden sarsıldığı bir yıldır. 1997 Asya ve 1998 Rusya krizleri, Dünya malî ve iktisadi sistemini allak bullak etmişti. 1995 ile 2000 arasında hızla büyüyen İrlanda 2001 de duraklamıştı. Hatırlanacağı üzere Türkiye de aynı yıl krize girmiş ve IMF tarafından kurtarılmıştı. Ama o yıllarda en büyük krizi Arjantin’de yaşandı.
2. Arjantin, moratoryum (acizim, borçlarımı ödeyemem) ilan etti. Kabaca 70 milyar dolar borcunu sildirdi. Bu olay, bir krizden sadece borçlunun değil, alacaklıların da zararlı çıktığını ispatladı. O gün bugündür herhangi bir ülkede ortaya çıkan bir finansal kriz, etrafa hastalık bulaştırmasın diye derhal karantinaya alınıyor.
3. Bir zamanlar fakir olan İrlanda, son 20 yılda ve özellikle 1995’den sonra hızla zenginleşti. 2009 yılında kişi başına Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla sıralamasında yılda 50 bin dolarla Dünya 6’ncısıdır. Aynı listede Türkiye 7 bin 800 dolarla dünya 58’incisidir. Doların satın alma gücü hesabıyla kişi başına milli gelir hesabında 38 bin 700 dolarla İrlanda Dünya 9’uncusu Türkiye de 12 bin 500 dolarla Dünya 65’incisidir.
4. Milli gelirinin düştüğü 2008 yılına kadar İrlanda’nın iktisadi gelişmesi “mucize” olarak adlandırılıyordu. Bu mucizenin gerisinde ülkeye giren yabancı sermaye vardı. İrlanda, milli gelirine göre en yüksek dış borcu olan ülkelerden biridir. İrlanda’nın dış borçlarının toplamı 2.5 trilyon dolarken, milli geliri sadece 280 milyar dolardır. Yani milli gelirinin 9 katı dış borcu vardır. Türkiye’nin dış borcu ise, milli gelirinin yüzde 43’ü kadardır. İrlanda her gelen dövize kapılarını açıp milli gelirinin 9 katı borç aldığından “yediği arpadan çatlayan” ata benzemektedir.
5. İrlanda’nın kamu borçlarının milli gelire oranı yüzde 60 dolayındadır. Yani bu bakımdan sorunlu bir ülke değildir. Ancak İrlanda sürekli cari açık veren ve cari açığı büyüyen bir ülkedir. Son bilgilere göre cari açığının milli gelire oranı yüzde 5’i geçmiştir. Bu İrlanda’nın en zayıf yönüdür. ***
Sermaye birikimi yaratmak için milli gelirinin 9 katı dış borç almasına rağmen İrlanda içine düştüğü krizin sorumlusu değildir. İrlanda veya bir başka AB üyesi ve hatta Türkiye’nin bir “finansal krize” girmesi onun tek başına işleyebileceği bir günah değildir. Bir ülkeye bu kadar para girerse, o ülkede elbette “varlık fiyatları balonu” oluşur. Sonra bir gün gelir bu balon patlar. Bankaların aktifleri pasiflerini karşılayamaz hale gelir. Sonra da sıra “yabancıların İrlanda’daki paralarının kurtarılmasına” gelir. Olay budur.
Son Söz: Finans işi, minans işi, bunun yapan iki kişi.