Çocuğum okula hazır mı?

Danışan: Yeni eğitim sistemine göre bu sene kızımın okula başlaması gerekiyor ama ben onun okula hazır olup olmadığından emin değilim.
Dr. Başak: Kızınız kaç yaşında?
Danışan: 67 aylık, yani 5.5 yaşını biraz geçti. Bir ay küçük olsaydı başlatmak zorunda kalmayacaktım. Bana göre daha bebek ama yeni kanunlara göre okula başlaması gerekiyor. Beni asıl huzursuz eden kendinden büyük çocuklarla okumak zorunda kalacak olması. Kızımın okula hazır olup olmadığını nasıl anlarım?
Dr. Başak: Bunu anlayabilmek için bazı değerlendirmeler yapabilirsiniz fakat standardize bir ölçü yok. Böyle bir ölçünün olması da çok mantıklı değil, çünkü 4-5 yaşlarındaki çocukların gelişim hızı birbirinden çok farklı olabilir. Kızınızın okula hazır olup olmadığını, değişik alanlardaki becerilerini inceleyerek karar verebilirsiniz.
Danışan: Aslında daha da önemlisi okulların ve öğretmenlerin bu yaştaki çocuklara eğitim vermeye hazır olup olmadığı. Okulların fiziksel koşullarının bu kadar küçük çocukları barındırmak için hazır olup olmadığı konusunda da şüphelerim var.
Dr. Başak: Bütün bu kaygıları taşımakta çok haklısınız. Kaygılarınızı azaltmak için hazırlıklı olmak faydalı olabilir.
Danışan: Biz ne yapabiliriz?
Dr. Başak: Kızınızın hangi konularda daha fazla desteğe ihtiyacı olduğunu anlayabilmek için onun evde ve okuldaki durumunu sıkı bir şekilde takip etmenizi tavsiye ederim. Okula başladığında da öğretmeniyle yakın ilişki kurarak çocuğunuzun ihtiyaçları hakkında fikir edinebilirsiniz. Böylelikle kızınıza ve öğretmenine destek sağlamış olursunuz.
Danışan: Peki onun hangi konularda desteğe ihtiyacı olduğunu nasıl anlayabilirim?
Dr. Başak: Amerikan Pediatri Akademisi’nin önerisine göre bir çocuğun öğrenmeye, okulda ve bahçede yalnız oynamaya, anne-babası olmadan sosyalleşmeye, kendi başına öz bakımını sağlamaya, kısacası okula başlamaya hazır olabilmesi için 5 ayrı alanda yeterli bir gelişim göstermesi gerekir:

1- Fiziksel yeterlilik ve motor gelişimi: Genel sağlık durumu, büyümesi veya herhangi bir engeli olup olmadığı, motor becerilerinin yani yürüme, koşma gibi büyük kasların kullanılmasını gerektiren becerilerin gelişimi ve kalem, makas tutma gibi küçük kasların kullanılmasını gerektiren becerilerin gelişim düzeyi.
2- Sosyal ve duygusal gelişimi: Sosyal ortamlardaki davranışları, sırasını bekleye-bilmesi, paylaşabilmesi, işbirliği yapabilmesi, duygularını ifade edebilmesi.
3- Öğrenmeye yaklaşımı: Meraklı olup olmadığı, motivasyonu, ilgisi, isteği.
4- Dil gelişimi: Dinleme ve konuşma becerisi, kelime dağarcığı, iletişim kurabilmesi.
5- Genel bilgi düzeyi ve algısı: Ses ve harfler arasında bağ kurabilme, alan algısı, sayı bilgisi, yukarı, aşağı, hafif, ağır gibi soyut kavramları algılayabilmesi.

Danışan: Kızımın bu alanlarda yeteri kadar gelişip gelişmediğini nasıl anlayacağım?
Dr. Başak: Kızınızın sağlık kontrollerini düzenli yaptırıyorsanız, doktoru onun gelişimini zaten takip ediyordur. Gelişimi ile ilgili bir problem olduğu takdirde sizi uyaracak ilk kişi kızınızın doktorudur. Bunun yanında, çocukların doğdukları günden itibaren, ay be ay neler yapıp neler yapamayacağını genel bir çerçeve içinde birçok kaynaktan öğrenebilirsiniz. Bir çocuğun aşağı yukarı kaç yaşlarında yürümesinin, kaç yaşlarında konuşmaya başlamasının normal olduğu, çocuk sağlığı ile ilgili kaynaklarda belirtilmiştir. Bu bilgiler ışığında kızınızı gözlediğinizde, diğer çocuklarla da karşılaştırarak onun genel çerçeve içinde nerede olduğunu daha iyi anlayabilirsiniz. Eğer kızınız yaşıtlarıyla aşağı yukarı aynı şeyleri yapıyorsa, okulda bir sıkıntı yaşamayacaktır. Diğer yandan, bahsettiğim alanlardan herhangi birinde bir problem olduğunu düşünüyorsanız, okula başlamadan önce ve okuldayken eksikliklerini gidermek üzere ona destek olmanızı tavsiye ederim. Böylelikle, kızınız okula daha istekli gider.
Danışan: Sanırım en önemlisi bu, yani onun istekli gitmesi ve orada mutlu olması. Kızımın okula daha kolay uyum sağlaması için ne yapabilirim?
Dr. Başak: Öncelikle ona her gün en az birkaç sayfa hikaye okuyun. Böylece birçok becerisinin gelişmesine destek sağlamış olursunuz; dinleme, dikkatini verme, gerektiğinde sorular sorarak ilişki kurma, yeni bilgiler öğrenme gibi... İkincisi; onunla oyunlar oynayın. Sizinle oyun oynarken, sırasını bekleme, kazanma, kaybetme gibi sosyal ortamda karşılaşacağı durumlara aşina olur. Üçüncüsü; hayatını düzene sokun. Yemek saatleri, uyku saatleri, banyosu, oyun saatleri her gün aynı saatlerde olursa kurallara uymayı, kendisinden beklenenleri saatinde yapmayı öğrenir. Dördüncüsü; başarılı olduğunda onu ödüllendirin. Onu eğitirken pozitif disiplini seçin. Çocuk eğitiminde cezalandırmanın bir işe yaramadığı artık ispatlanmıştır. Pozitif disiplinin ana fikri şudur: Çocuklar kendilerini iyi hissederlerse daha iyi davranırlar. Bu nedenle, davranışları değiştirirken ceza sisteminden çok ödül sistemini kullanın. Cezalandırılmış çocuklar, cesareti kırılmış çocuklardır. Cesareti kırılan çocuklar daha fazla yanlış davranışa yönelir. Son olarak ve en önemlisi; sarılarak, başını okşayarak çocuğunuza sevginizi gösterin. Severken şımartacağım diye korkmayın. Şımartmak ve sevmek arasında önemli bir fark vardır. Çocuğunuzu çok sevdiğinizi göstermek onu şımartmaz. Onun mantıklı mantıksız her isteğini yerine getirmek şımartır. Araştırmalara göre her gün sevgi gören çocuklar daha az stres hormonu salgılıyor ve huzursuz olduklarında, stres reaksiyonları ile daha kolay baş edebiliyorlar.

KUŞKULARINIZI BU SORULARLA GİDERİN

1- Basit kurallara ve yönlendirmelere uyabiliyor mu?
2- Başka çocuklarla oynayabiliyor mu?
3- Kalem veya pastel boya kullanabiliyor mu?
4- Başka çocuklarla geçinebiliyor mu?
5- Diğer çocukların duygularını anlayabiliyor mu?
6- Sırasını bekleyebiliyor mu?
7- Paylaşmayı biliyor mu?
8- Duygularını ifade edebiliyor mu?
9- Yetişkinlerle ilişki kurabilip isteklerini söyleyebiliyor mu?
10- Ona kitap okuduğunuzda veya hikaye anlattığınızda sizi dinleyebiliyor mu?
11- Tuvalet eğitimi var mı?
12- Kıyafetlerini, ayakkabısını giyebiliyor mu?
13- Adını, adresini, telefon numarasını söyleyebiliyor mu?
14- Anne-babasından ayrılma problemi yaşıyor mu?
15- Uyumadan, yorulmadan yaklaşık 4 saat aktivitelere katılabiliyor mu?
16- Arkadaşlarıyla problem yaşadığında büyüklerden yardım isteyebiliyor mu?
17- Kendi başına yemek yiyebiliyor mu?