Yazarlara yazarlığı bıraktıran tavsiyeler

Kitabın kapağının sol köşesinde roman yazıyor. Aslına bakarsanız, ‘ne niyetine okursanız’ demek gerek. Deneme diyebilirsiniz, inceleme sayabilirsiniz; bu bir antoloji iddiasında bulunabilirsiniz.

Kimdir Bartleby? Kitabın ana kahramanı hakkında biraz bilgi verelim:

‘Bartleby’leri hepimiz tanırız, dünyaya karşı derin bir ret duygusu içindedirler. Adlarını ise, Herman Melville’in bir öyküsünde geçen ve gazete okuduğu bile görülmemiş bir büro çalışanından, katip Bartleby’den alırlar. Bartleby, bir paravanın ardındaki rengi atmış pencerede uzun uzun dikilerek, Wall Street’in bir tuğla duvarına bakar ve dışarıyı seyreder; asla diğerleri gibi bira, çay, kahve içmez; asla bir yere gitmemiştir, hep büroda yaşar, hatta pazar günlerini bile orada geçirir; ne kim olduğunu söyler, ne nereden geldiğini, ne de bu dünyadaki akrabalarını; nerede doğduğu sorulduğunda ya da bir iş verildiğinde ya da kendisiyle ilgili bir şeyler anlatması istendiğinde hep şöyle der: Yapmamayı yeğlerim.’

Okurlarım, bu kitaba temel ve esin kaynağı olan Moby Dick’in ünlü yazarı Herman Melville’in Bartleby kitabının Türkçe çevirisini de okuyabilirler. Kitabın orijinali 1856 yılında The Piazza Tales adıyla yayımlandı. Altı öyküden oluşan kitaptaki öykülerden biri Bartleby.

BartlebyHerman Melville Çeviren: Münir H. Göle İletişim Yayınları

Kátip Bartleby

Herman Melville

Çeviren: Yusuf EradamDost Kitabevi (Babil Kitaplığı Dizisi)

Bartleby Herman Melville

Çeviren: Lale Eren

MEB Klasikleri

YAZMAKTAN NEFRET EDEN KALEMLER

Bartleby ve Şürekásı

Enrique Vila-Matas

Çeviren: Tülin Şenruh

Doğan Kitap

Yazmayı bir gün bırakanlar, yazmaya başlamadan bunu küçümseyip terk edenler, gün gelip niye yazdıklarının karşılığını bulamayanlar, sonunda tükendiklerini fark edenler.

Tımarhanede sonlanan, intiharla noktalanan hayatlar.

Bir yazarın bu kitabı okuduktan sonra mutlaka bir sorgulama krizine gireceğine, yazma konusunda tereddütler yaşayacağına eminim.

Ret Yazarları genel başlığı altında toplayacağımız bu yazarların değişik tipleri de vardır.

Ünlü yazar Robert Walser, katip sınıfındandır.

Bu sınıftaki yazarların en büyüğü hiç kuşkusuz Franz Kafka’dır.

Bazıları ise bir şaheser yazmışlardır, ondan sonra ya ortadan kaybolmuşlardır, ya da bir daha hiç eser vermemişlerdir.

Juan Rulfo, Pedro Paramo’yu yazdıktan sonra otuz yıl sustu, Katalan Salinger’i olarak adlandırılan Felipe Alfau, İngilizce öğrendikten sonra, Akdenizlilikle bu dili bağdaştıramadığı için yazmadı ve şöyle dedi: ‘Demek İngilizce yaşamı çok karışık hale getiriyormuş.’

Kendini sonunda bir bakımevine hapsetmiş.

Alman edebiyatının parlak adı Hölderlin, yaşamının son otuz sekiz yılını bir çatı katında takma adla şiirler yazarak tüketti. Bir kuşağın fikir babası Pepin Bello, bugün yüz yaşına yaklaşmaktadır, birçok eserin yazılması onun sayesinde gerçekleşmiştir ama tek satırı yoktur. Bir anma toplantısında şöyle demiştir: ‘Ben kitaplarda ve sözlüklerde adı geçen Pepin Bello’yum.’

Sözlü üstatlıklar, fikir babaları Batı’yı şaşırtıyor ama Doğu için bunlar sıradandır. Birçok kimse üstadından, hocasından söz eder ama onunu tek satırı yoktur.

Bartleby ve Şürekásı, yazmak, var olmak, hiçliğin duvarına toslamak, önemsediğimiz birçok şeyin önemsizliğini fark etmek üzerine kuruluyor.

Retçi Cephe’nin yazarlarından örnekler veriyor, bildiğimiz ya da bilmediğimiz yazarların hayat/yazı serüvenlerinden yola çıkarak büyük ölçüde yazmayı, ünü hiçliyor.

Bir noktada yazmaktan nefret eden örnekler bizim edebiyatımızda da var.

Popüler romanlarıyla bir dönemin en çok okunan yazarlarından biri Esat Mahmut Karakurt, ölümünden kısa bir süre önce yayınlanan bir röportajında yazmaktan nefret ettiğini söylüyordu.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile yaptığım bir söyleşide, o da artık yazmak istemediğini açıklamıştı.

Yazmayı bırakanlar arasında Adnan Benk’i unutmamalı.

Hayalet Oğuz, saklanmadı ama yaşamayı yeğledi, yoksa şiirler ve öyküler yazdı.

Celal Sılay şiiri bıraktığını, artık yazmadığını sananları, ölümünden sonra yanılttı, araştırdığımız belgeleri arasında baskıya hazır, kapağı bastırılmış son şiir kitabını bulduk, ileride yayınlayacağız.

Hüseyin Cöntürk, ortadan kayboldu, edebiyat çevrelerine girmedi. Ölümünden üç yıl önce, edebiyat toplantılarında gözüktü, genç şairlere dair yazdığı yazılarını toplayacağını söyledi.

İlhan Şevket Aykut yaşamı boyunca yazdığı şiirlerin hiçbirini yayınlamadığı gibi, adresini en yakın dostlarından bile gizleyerek, tek kişilik bir hayat yaşıyordu.

JD Salinger’in uzak bir kasabada, adını taşıyan posta kutusu bulundu ama bir türlü o mektuplarını almaya gelmedi. George Orwell, tanınmayacağı bir köye çekildi, bir mektup adını ele verdi. Baudelaire’den Rimbaud’ya, Kafka’dan Beckett’e kadar geniş bir yazar dünyasında, ret kavramını eksen alarak yapılmış gezintiler.

Bir kez daha hatırlatayım.

Bu kitabı okuduktan sonra yazmayı bırakabilirsiniz.

BARTLEBY’NİN ÖNEMİ

Yazarlığı çoğunlukla, ünlü eseri Moby Dick’le anılan Herman Melville’in uzun süre kadri bilinmemiş bir önemli eseridir Bartleby. Moby Dick’in fırtınalı ve destansı, serüvenli atmosferinin aksine, Bartleby’nin hikayesi, New York’un ünlü iş merkezi Wall Street’te, bir avukat yazıhanesinin sıkıcı, daraltıcı ortamında geçer. Barleby; yazar Melville’in öyküsünü de içinde barındırmaktadır.

Çevresinden gelen, ‘yeni bir iş bulmalısın’, ‘daha çok ilgi çekecek bir kitap yazmalısın’ uyarılarına Melville, Bartleby’nin ağzından yanıt vermektedir: ‘Yapmamayı tercih ederim’. ‘Şimdilik daha akılcı olmamayı tercih ederim.’

Bartleby, Melville’in başarısızlığı ve inatla, kibirle direndiği yalnızlığının öyküsüdür ve kadere bakın ki, Melville de gelecekte gümrük müfettişi olacak ve Bartleby ile aynı kadere sahip olacaktır.

DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ

Gore Vidal Düello Literatür

Hasan Bülent Kahraman Cinsellik Görsellik Pornografi Agora

Richard Nisbett Düşüncenin Coğrafyası Varlık

Ali Duman İyi Güller Med Cezir

Sebahat Özdemir (hazırlayan) Vedat Türkali Everest