Türk edebiyatında hemen hatırlanan karakterler / kahramanlar

Bugün Türk edebiyatında ilk sorulduğunda anımsanan kahramanları/ karakterleri sıralayacağım.

Elbette yakın çevremdeki insanlar arasında yaptığım küçük bir anketin sonuçları.

Karakter ve kahraman kelimelerini bir arada kullandım. Çünkü bu değerlendirmeye biraz geniş açı kazandırmayı amaçladım.

Türkçe Sözlük'te iki kelimenin karşılığında yazılanları buraya alacağım ki, okurlarım da değerlendirmede bu iki ölçütü ister eş anlamlı algılasınlar, ister birini tercih etsinler:

‘‘Kahraman: Roman, hikáye, tiyatro ve benzeri edebiyat türlerinde en önemli kişi.

Karakter: Bir eserde duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse.’’

İlk beş kahramanı belirlemek için yaptığım küçük testin sonucu şöyle:

Feride (Reşat Nuri Güntekin-Çalıkuşu), İnce Memed (Yaşar Kemal-İnce Memed), Murtaza (Orhan Kemal-Murtaza), Yaşar (Aziz Nesin-Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz), Aysel (Adalet Ağaoğlu-Ölmeye Yatmak)

* * *

YUKARIDA saydığım isimler sorar sormaz, belleği zorlamadan, araştırma yapmadan söylenenler.

Behçet Necatigil'in ‘‘Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü’’ ile ‘‘Eserler Sözlüğü'ne şöyle bir göz gezdirdikten sonra, liste zenginleşiyor. Ancak adı önerilen bazı kahramanların yer aldığı romanlar 1900 yılından önce yayınlandıklarından bu listeye giremedi.

Bihter (Halit Ziya Uşaklıgil-Aşk-ı Memnu), Aliye (Halide Edip Adıvar-Vurun Kahpeye), Selma (Yakup Kadri Karaosmanoğlu-Ankara), Yüzbaşı Cemil (Kemal Tahir-Yorgun Savaşçı), Mümtaz (Ahmet Hamdi Tanpınar-Huzur), Kuyucaklı Yusuf (Sabahattin Ali-Kuyucaklı Yusuf), Cemo (Kemal Bilbaşar-Cemo), Leman (Attilá İlhan-Fena Halde Leman), Zebercet (Yusuf Atılgan-Anayurt Oteli), Selim Işık-Turgut Özben (Oğuz Atay-Tutunamayanlar)

Hemen anımsanmada, bu kahramanların filmlerde, dizilerde yaşatılmasının katkısını düşünürseniz, seçimin edebiyat dışı öğelerle beslendiğini de fark edersiniz.

Ayrıca gündemdeki eserlerin, modaların da bu sonuçları her zaman değişken kıldığını eklemek gerekir.

Modern romanlar bir kahraman, bir karakter yaratma ekseninde oluşmuyor. Hatta anti-kahraman tavrı benimseniyor. Günümüz romancılarının birçoğunun bu cevaplarda yer almaması böyle de açıklanabilir.

Bazı okurlar da, artık romancıların akılda kalacak kahramanlar yaratmadığı görüşünü savunabilir.

* * *

İSTERSENİZ, bu öznel/yakın çevre araştırmasının sonuçlarını yok sayın, ister yararlanacak bir kaynak olarak kabul edin.

Yabancı bir soruşturma sonuçlarından yola çıkarak, böyle bir edebi bellek tazeleme girişiminde bulundum. Siz de kendinizce bir liste oluşturmak isterseniz iki kitap adı vereceğim, onlar hem seçilenler hem de seçilecekler konusunda sizi bilgilendirecektir:

‘‘100 Yılın 100 Romanı’’ -Fethi Naci, Adam Yayınları.

‘‘Türk Edebiyatında Hikaye ve Roman’’ -Cevdet Kudret, İnkılap Kitabevi.