Tanpınar üzerine

Sanırım bu adlardan biri de Ahmet Hamdi Tanpınar.

Tuhaf* dergisi bu sayısında ona geniş bir yer ayırmış.

İlk yazı Orhan Pamuk’un.

Nobel Ödüllü yazarımızın ilk cümlesi şu:

“Benim için 20. yüzyılın en büyük yerli yazarı Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Doğu ile Batı arasına kendi vicdan azabını, sessiz hüznünü yerleştirerek, Tanpınar eserine olağanüstü bir hakikilik duygusu vermiştir.”

Gerçekten de onun romanlarını okurken, kendi benliğimizi sorgularız. O ruh halini yaşarız.

Tanpınar, romana çatışma içindeki kahramanları armağan etti. Hemen hemen hepsi, yol ağzında, tercih kâbusunu yaşamışlardır.

Yurtdışında Tanpınar ne kadar tanınıyor?

Ayça Örer’in yazısından, konuşmasından bunu öğreniyoruz.

“Alexander Dawe, Ahmet Hamdi Tanpınar sayesinde çevirmenliğe adım attı. ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün İngilizce çevirisiyle MLA Louis ödülünü kazandı.”

1961-1962 yılları arasında Tanpınar’ın öğrencisi olan Prof. Dr. İnci Enginün, Işıl Cinmen’in sorularını yanıtlamış.

Enginün, onun edebiyattaki önemini vurguluyor, kişiliğinin özelliklerine de değiniyor.

“Neden 2017 yılında hâlâ onu konuşuyoruz?” sorusunu Enginün şöyle cevaplıyor:

“Tanpınar, Türkiye toplumunu daha çok uzun yıllar meşgul edecek bir yazardır. Ömrü boyunca meşhur olmak istemiş. Şöhretin peşinden koşmuş. Yaptığının değeri bilinsin istemiş, ama şöhrete de şöhretin getireceği paraya da kavuşamamış. Ama taviz vermeden yaşamış.”

Selim İleri, ‘Kırk Yıl Önceki Tanpınar Notlarım...’da 11 maddede onu tahlil ediyor.

Şu cümlesiyle özetliyor:

“Acı yalnızlık duygusu, giderek sağlam bir yaşamı var edecektir.”

Irmak Zileli de Murat Belge’ye sorular yöneltmiş.

Ne diyor Belge:

“Tanpınar çok yerli bir adam izlenimi bıraktı bende, ama dünyadan da bir o kadar haberdar. Tanpınar ‘Itri’ hakkında da ‘Beethoven’ hakkında da konuşabilir.”

Bu yazılardan bir çıkarsamada bulunabilirseniz, Tanpınar’ı çok yönlü okumanın şart olduğuna karar verebilirsiniz.

Onun romanlarını, başka büyük romancılarla karşılaştırabilirsiniz. O karşılaştırma da bir ülkenin toplumsal yapısının, bir uygarlık anlayışı içinde yorumlanabileceğini gösterecektir.

Sadece edebiyat değil, edebiyatı etkileyen başka türlerin de ondaki etkilerini inceleyebilirsiniz.

Hiç kuşkusuz müzik bunun başında geliyor, onu da resim izliyor. O, bir birey olarak kendi kuşağının tereddütlerinin haritasını çıkardı.

Edebiyat tarihini, sadece metinlerle değil, onu çevreleyen bütün unsurlarıyla ele aldı.

Ders notlarından da anlaşılacağı üzere, edebiyatı çoğulcu bir anlayışla öğrenmek, okumak gereğini gösterdi.

Onu inceleyecekler, türlerin bileşimi içinde onu okumayı denemelidirler.

ONUNLA ilgili bilgileri öğrenmek isteyenlere bir kaynak tavsiye edeceğim:

Ahmet Hamdi Tanpınar Edebiyat Araştırmaları ve Uygulama Merkezi.

www.tanpinarmerkezi.com

(*) Tuhaf, Kasım 2017.