Sofralarla siyasi tarih

Tarihin değişik dönemlerinde, değişik iktidarlarda yenilen yemekler de sofra adabı da bize birçok ipucu veriyor. Artun Ünsal’ın yeni kitabı ‘İktidarların Sofrası: Yemek, Siyaset ve Simgesellik’ adını taşıyor.

Artun Ünsal’ın ekmekten peynire ve sofra adabına kadar birçok incelemesi bulunuyor. İnceleme kitaplarının yavaş okumayı gerektirdiğini hepimiz biliriz. Ünsal’ın kitabını okurken davetliler arasında kendimi buldum. Ayrıca zaman zaman tarihi bir roman, zaman zaman da bir filmde ziyafet sahnesi seyreder gibi hissettim kendimi.

Kitap ithaflarını önemserim, yapıtın ruhunu yansıtırlar: “Bu çalışmamı, 1915’te Çanakkale’de vatan savunmasında kanlarıyla eşsiz bir kahramanlık destanı yazanlar arasında yer alan 57’nci Alay’ın tüm erleri ve subaylarının son toplu yemek anısına ithaf ederken, Mart 1915’te düşman donanmasına geçit vermeyip kara harekâtını engelleyen ve Ağustos 1922’de Afyon’da Kurtuluş Savaşı’nı zaferle taçlandıran Başkomutan Mustafa Kemal (Atatürk), ordu komutanları, subay ve askerlerinin anıları önünde bir kez daha saygıyla eğiliyorum.”

Önsöz kitabın amacını özetliyor: “Bu çalışmada, çok geniş bir alana yayılan yemek ve siyaset ilişkileri, siyasal iktidarların kamusal alanda düzenledikleri yemek paylaşımları ve yiyecek bağışları faaliyetleri üzerinden ele alınmaktadır.” İlk sayfada Turgut Zaim’in (1906-1974) ‘Hamur Açan Kadın’ tablosu yer alıyor. Kitapta konulara eşlik eden önemli görsel malzemeler eseri zenginleştiriyor.

Osmanlı’nın siyaset anlayışı...

‘Yemeğine Cömert Osmanlı’ bölümü imparatorluğun siyaset anlayışına bir açılım getiriyor. ‘Lâle Devri’nde Bir Saltanat Şenliği’ bölümü de sanırım Türk okuruna ilgi çekici gelecek. Saray ziyafetlerinin özellikle dış politika aracına dönüşmesi de geniş açıdan düşünülecek bir bölüm. Yemeklerde çalınan Batı müziği eserleri de bir değişimin habercisi. Son Söz’ü yazar şöyle noktalıyor: “Dünya ölçeğinde kitlesel açlık ve işsizlik sorunları hâlâ sürüp giderken, yemeğin içerdiği bu simgeselliğin bizlere gerçek hümanizmi de işaret ettiğini varsayabiliriz.”

AVRUPA’NIN DÜNÜNÜ BİLMEK

Ulusların bugün siyasal tavırlarını doğru değerlendirebilmek için dünü anlatan kitaplara göz atmalıyız. R. H. C. Davis’in ‘Orta Çağ Avrupa Tarihi’ (Türkçesi: Rümeysa Şişman) bu konuda başvuracağımız kitaplardan biri.

Kitap 4’üncü yüzyıldan 14’üncü yüzyıla kadar olan zaman dilimini kapsıyor.

Avrupa tarihindeki dönüm noktalarını inceleyen yazar, Avrupa’nın sadece kilise ve krallıklardan ibaret olmadığını, komşu uygarlıklardan da etkilendiğini, bu nedenle Vikinglere ve İslamiyete de değindiğini belirtiyor.

R. I. Moore, yazdığı girişte kitabın hangi gerçekleri içerdiğini belirtiyor: “Tarihin suistimal edilmesine karşı en iyi savunma bilgidir. Ancak tarihin nasıl manipüle edildiğini anlarsak kendimizi sahte tarih ve propagandadan koruyabiliriz.”