Şair, şiir üstüne yazarsa…
Orhan Veli’nin düzyazılarını okuyanlar, Garip Üçlüsü’nün Türk şiirine getirdiği yenilikleri daha iyi anlıyor. Şairin, Can Yayınları’ndan çıkan ‘Bütün Yazıları’ dönemin edebiyat tartışmalarına da yer veriyor.
Orhan Veli’nin şiirlerini çoğumuz okuduk. Türk şiirine getirdiği yenilikleri tam anlamıyla fark edebildik mi? Evet, diyemeyeceğim. Çünkü Garip Üçlüsü şiirin tarihi üzerine düşünerek bir yenilik yaptı. Şairi anlayabilmek için onun düzyazılarını okumanın şart olduğu kanısındayım.
Orhan Veli’nin şiirlerini bilenler, yazılarını okuduktan sonra, yeniliğin köşetaşlarını daha iyi anlayacaklar. Bu bilgi, onun şiirini yorumlamakta yardımcı olacağı gibi başka şairler de şiir üzerine genel düşünce için bundan yararlanabilir.
Orhan Veli’nin ‘Bütün Yazıları’nı okurken birkaç cepheye açılım olanağı buldum.: Garip Üçlüsü şiire ne getirdi? Şiiri şairanelikten kurtarırken nasıl bir anlatım biçimi oluşturdular?
‘Garip’in ilk basımının önsözü... Şiir tarihinin bu önemli belgesi, Garip’in üç şairinin; Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday’ın sonraki şiirleri üzerine izler içeriyor.
‘Garip’ yalnız Türk şiiri verileriyle kaleme alınmış bir yazı değil, şiirin dünyadaki serüvenini de değerlendiriyor: “Edebiyat tarihindeki her yeni cereyan şiire yeni bir hudut getirdi. Bu hududu azamî derecede genişletmek daha doğrusu, şiiri huduttan kurtarmak bize nasip oldu.
Şiire yeni bir dil getirme cehdi işte böyle bir kurtulma arzusundan doğuyor. ‘Nasır’ ve ‘Süleyman Efendi’ kelimelerinin şiire sokulmasını hazmedemeyenlerse şairaneye tahammül edebilenler, hatta onu arayanlar, hem de bilhassa arayanlardır.
Halbuki eskiye ait olan her şeyin, her şeyden evvel de şairanenin aleyhinde bulunmak lâzım.”
Orhan Veli, halkın içinden çıkan şiiriyse, edalarının güzelliği için zikrediyor:
“Telgrafın tellerini arşınlamak/Yâr üstüne yâr seveni kurşunlamak”
“Martini asacak dal bulamadım”
“Seferberlik yaman büktü belimi”
Kitaptaki yazıların özelliği, oturup bir çırpıda yazılmış şiir üzerine, sanat üzerine kalem denemelerinden oluşmaması. Tartışmalara, gündemin getirdiklerine, sorulara cevap vermesi...
Geleneklerin egemenliğinin, gelişimi nasıl önlediği vurgulanıyor. Nesirle şiir arasındaki farkı ondan okursanız, türlerin farkını da daha iyi anlarsınız.
Necati Cumalı’nın ‘Harbe Gidenin Şarkıları’nı övüyor.
Gazetelerde çıkan haberleri hem şiir açısından hem dil açısından eleştiriyor, yalnız kendi şiirinin değil, şiirin de gündemde kalmasını sağlıyor.
‘Şiir Kitapları’ yazısı, şiir kitaplarını nasıl takip ettiğini gösteriyor.
Bütün Yazıları
Orhan Veli
Can Yayınları
GENÇ ŞAİRLERİ OKUYOR
O yazıdan ironiyle bezeli bir alıntı:
“Aşağıdaki şiiri Mehmed Kemal’in kitabından aldık. Kitabın adı: Birinci Kilometre, şiirin adı: ‘Mahalle’
Bu mahalle beni bilir
Babamı adımı işimi
Sabah kalkışımı akşam gelişimi
En güzel kızını bana vermiştir
Mehmed Kemal’in, mahallenin en güzel kızıyla mesut olmasını dileriz.”
Dönemin edebiyat tartışmalarını okuduğumda, onların izlerinin hâlâ sürdüğünü gördüm. Kimi okumalı, hangi şairlerin geleceği var? Listeyi bir okuyun, tahminleri doğru çıkanlarla yanılanları bir tanıyın.
Çok sevdiğim, yayınlandığında yılın şiiri seçilen Mehmet Başaran’ın ‘Ahlat Ağacı’nı övüyor. Hâlâ bütün antolojileri süsleyen bir şiir. Son dörtlüğü alalım, anımsatalım:
“Durmuşum kırların bir ucuna / Ah senin halin köylü hali / Yaşarsın kıraç toprakta / Serv-i sîmîn misali”
Orhan Veli ödülleri izliyor, genç şairlerin kitaplarını okuyor, değerlendiriyor, örnekler alıyor.
Yahya Kemal’in milletvekilliğine değinirken ‘mevkilerin en büyüğü Yahya Kemallik mevkii’ der ve Bâki’nin bir dizesini anar: “Derviş kendi başına sultan olup gezer...”
Melih Cevdet Anday’ın ‘Rahatı Kaçan Ağaç’ı için yazdığını bugün de okumalısınız. Genç yaşta aramızdan ayrılan ‘Muzaffer Tayyip Uslu’ yazısını okurken doğrusu duygulandım.
Kitabın iki bölümü de önemli:
‘Ölümünden Sonra Yayımlanan Yazıları’ ve ‘Konuşmaları’
Can Yayınları’ndan çıkan ‘Bütün Yazıları’, Orhan Veli’nin şiir üzerine düşündüklerini ve başka şairlerle ilgili değerlendirmelerini okuyacağınız bir kitap.
