Redhouse Sözlüğü ve Sir J.W. Redhouse

Peki adını hepimizin bildiği bu sözlüğü hazırlayan kişi hakkında ne biliyoruz. O sözlüğün, bizim sözlükçülüğümüzdeki yeri, hikâyesi nedir? 

Dostları arasında Keçecizade Fuat Paşa, Reşit Paşa, Hüsrev Paşa, Ahmet Vefik Paşa, Abdülhak Hamit gibi devrin tanınmış kişilerin olduğu, ülkemizde daha çok İngilizce-Türkçe ve Türkçe-İngilizce sözlükleriyle tanınan Sir James William Redhouse, 1811 yılında Londra’da dünyaya geldi. Bu yıl doğumunun 125’inci yılı... Redhouse, 15 yaşındayken ticaret gemisiyle kamarot olarak geldiği İstanbul’a yerleşmiş, çok iyi derecede Türkçe, Arapça, Farsça öğrenmiştir. Anadilinin yanı sıra Fransızca, Almanca, Yunanca bilmesi sayesinde Babıâli Tercüme Odası’nda, Mühendishane-i Bahri-i Hümayun’da, Divan-ı Hümayun’da, Takvim-i Vekayi gazetesinde tercüman, mütercim, öğretmen, yönetici vb görevlerde bulunmuştur.

Mısır sorununun çözümünde Bahriye mütercim-tercümanı olarak gösterdiği yararlıktan dolayı Bahriye Şûrası üyeliğine seçilmiş, Sultan Abdülmecid tarafından İftihar Nişanı ile taltif edilmiştir. Sözlüğünde kendisini “abd-i hakir Ceymz Vilyam Redhaus el-İngilizî” diye tanıtan Redhouse, Osmanlı Devleti’ndeki görevlerinden 1853’te emekli olup Londra’ya dönmüştür. Kraliçe Victoria’nın ‘Sir’ unvanı verdiği Redhouse, 1892 yılında Londra’da ölmüştür. 

***

SIR J.W. Redhouse, Türkçe-İngilizce iki dilli sözlüklerinin yanı sıra Osmanlı Türkçesinin sözlükleri olan Müntahabat-ı Türkiyye adlı elyazması ve pek çok defa taşbaskı yoluyla çoğaltılan ‘Kitab-ı Müntahabat-ı Lügat-i Osmaniyye’ adlı eserleriyle Türk sözlükçülüğünde büyük öneme sahiptir. Redhouse’un sözlükçülüğümüze getirdiği en önemli yenilikler, aranılan sözcüklerin kolay bulunmasını sağlayacak yol izlemesi, Arapçadan, Farsçadan geçen sözleri Türkçede kazandıkları anlamlarıyla sözlüğüne alması, madde başı sözlerin eş ve yakın anlamlı karşılıklarını vermesi, bu karşılıklarda Türkçe kökenli sözleri de tercih etmesidir.

Redhouse, sözlüğünün baskısı üzerine Padişah Abdülmecid tarafından da on bin kuruş atiye ile ödüllendirilmiştir.

Hacettepe Üniversitesi Sözlük Bilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi ile Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün birlikte düzenleyecekleri bir etkinlikte bu büyük sözlükçüyü anacak ve onu yakından tanımamızı sağlayacaklar. Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kampusu Edebiyat Fakültesi’nde Tuğrul İnal Salonu’nda yarın (12 Mayıs Cuma) saat 14.00’te düzenlenecek etkinlikte, Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın, “Abd-i Hakir Ceymz Vilyam Redhaus ve Lügati”,

Prof.Dr. Dilek Yalçın-Çelik, “Edebî Metinleri Müntahabat Üzerinden Okumak”,

Prof.Dr. Ali Birinci “Redhouse’un Müntahabat-ı Lügat-i Osmaniyye’si”, 

Prof.Dr. Nesrin Bayraktar-Erten, “Müntahabat Üzerine Sözlükbilimsel Bir Değerlendirme”,

Baha Sönmez, “Sir James W. Redhouse’un İngilizce-Türkçe ile Türkçe-İngilizce Sözlükleri ve SEV Yayıncılığın Çalışmaları”, Koray Üstün, “Redhouse’un İki Dilli Sözlüklerinin Güncel Baskıları ve Eğitim-Öğretimde Kullanılabilirliği”, M. Samet Kumanlı, “Müntahabat-ı Osmaniyye’de Türkçe Madde Başı Sözler” başlıklı bildirilerini sunacaklar.

***

AKALIN ve Birinci’nin koleksiyonlarında yer alan Redhouse’un taşbasması sözlüklerinin de sergileneceği etkinlik tüm Türkçe ve sözlük meraklılarına açık...