Polemiklerin edebiyatımızdaki yeri

Polemik; fikir ayrılıkları, ideoloji farklılıkları, zevk içerikleri, algılama düzenleri malzemesinin kullanıldığı bir yazı türüdür.

Kimileri zamanında bir alev gibi yanıp sönmüş, kimileri bugün de etkisini sürdüren meşaleye dönmüştür.

Hangi açıdan bakarsanız bakın polemikler, edebiyat tarihinin bir yan ürünüdür.

Hece’nin ‘Türk Edebiyatında Polemikler’ özel sayısı, yalnız edebiyatçılar için değil, edebiyatla ilgili herkesin okuyup kütüphanesinin rafına koyacağı bir toplam olmuş.

Sunuş’ta şöyle deniyor:

“Bu özel sayı bir ihtiyaçtan doğdu. Hece dergisini Türk edebiyatının nitelikli eserlerini doğuran, dehalara beşiklik eden tarihsel bağlamı bir de edebî çatışmalar açısından ortaya koymak istedik. İradelerin çatışması her zaman özgürleşmeye iştah uyandırır. Bu iradeler bir de yetenekli, ihtiraslı ve coşkunsa ortaya çıkan kıvılcım doğrusu seyredilmeye değer.”

Rasim Özdenören’in ‘Polemik Üzerine’ başlıklı yazısı bu kelime üzerine çeşitlemeler yaparak, tür içinde doğru değerlendirmemizi sağlıyor. Edebiyat tarihinden örnekler vererek de tezini sağlam gerekçeler üzerine kuruyor.

Belki bu kavramlara rahmetli Sabri Esat Siyavuşgil’in savunduğu ‘dissertasyon’ da eklenebilir.

Önce anabaşlıkları iletelim, daha sonra seçtiğimiz bazı yazılara değinelim:

I.Bölüm:

Kavramsal Çerçeve

II.Bölüm:

Edebiyat - Siyaset Ara Kesitinde Dil ve Kültürel Dönüşüm

Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kalem Kavgaları

III. Bölüm:

Şiir Ekseninde Kalem Kavgaları

1. Bölüm:

Roman Ekseninde Kalem Kavgaları

Bibliyografya

Dizin

Bazı polemikler edebiyatın ötesinde bir ideolojinin de esintisini içerir.

Kimi polemikler bugün de okunabilir, özellikle şiir üzerine yapılanlar bugün de güncelliğini korumaktadır.

Bazı seçmeler yaptım:

Hilâl Akman - Servet-i Fünun Döneminde Klasikler Tartışması (1897).

Konu zaman zaman gündeme gelmiş, bizim klasiklerimizin olup olmadığı karşıt görüşlerle okura aktarılmıştır.

Gülhan Tuba Çelik - Yan Yana Akan Ters Sular- Peyami Safa - Nâzım Hikmet Kavgası.

Sema Bayar - Patikadan Politikaya Nâzım Hikmet’in Yakup Kadri ile Kalem Kavgası.

Mehmet Kahraman - Hiç Bitmeyen Tartışma: Edebiyat Ödülleri.

Halil Ünal - İkinci Yeni şiirinin Yol Açtığı Tartışmalar.

Şiir üzerine tartışmaları özellikle azami dikkatle okuduğumu söyleyebilirim.

Polemikleri okurken değişik ruh halleri yaşayabilirsiniz.

Tartışmada sevdiğiniz şairden yana olabilirsiniz, ona bağlılığınız, sevginiz daha çok artabilir ama karşıt düşüncede olanın da haklılık payı olduğuna zihniniz meyledebilir.

Okuduğunuz ama taraf olmadığınız bir edebiyatçının başka yanlarını da görebilir, ona daha donanımlı yaklaşımda bulunabilirsiniz.

Asıl önemli olan tartışma adabını da bu yazılardan öğrenebilirsiniz. Fikir tartışmalarının edebiyat sınırları içinde yapılmasının çok daha vurucu, çok daha etkileyici olduğunu fark edeceksiniz.

Hem öğretici, hem zevkimizi çeşitlendirici hem de eğlenceli bir toplam.

(*) HECE, 258 / 259 / 260, Haziran Temmuz Ağustos 2018, Özel Sayı: 36