Orhan Kemal hakkında her şey

15 Eylül 1914'te Adana'nın Ceyhan İlçesi’nde doğan Orhan Kemal'in asıl adı Mehmet Raşit'tir. İlk öykülerinde Orhan Raşit adını kullanır, adını Orhan Kemal olarak değiştiren kişiler Ömer Faruk Toprak ile Hüsamettin Bozok'tur.

Birçok okur, Orhan Kemal'in öykülerini, romanlarını okumuştur. Onun genel çizgileriyle yaşamını da bilir.

Onun gibi büyük edebiyatçıların yaşamlarını ve eserlerini sık sık okumak gerekir. Mehmet Narlı'nın kitabındaki ayrıntılı yaşamı, Türkiye'de bir yazarın hayatının, bugün güleceğimiz gerekçelerle karartıldığının utandırıcı satırlarıdır.

Adana Yılları (1914-1950), İstanbul Yılları (1950-1970) bir yazarın hayatı ile eseri arasındaki paralellikleri izlemenizi sağlayacaktır.

Orhan Kemal'in otobiyografik romanlarını okurken, bunların birer belge olduğunu, bire bir işlendiğini iddia edemeyiz. Mehmet Narlı, bunu sanmanın ne kadar yanlışlara yol açtığını bize örneklerle göstermektedir.

Bedelli askerlikten terhis olmayı beklerken, beş yıla mahkûm edilmek, yazarın yol ayrımı böyle başlar.

Mahkemelere düştüğünde, bugün komik gelen sorulara, iddia makamının söylediklerine verdiği yanıt, gerçekçi edebiyat için günümüzde de geçerli bir gerekçe:

‘‘Hikáye kitabın mahkemeye verilmişti. Hákim, iddia makamına uyarak konularımı neden hep fakir fukaradan, işçilerden aldığımı; Türkiye'de varlıklı insanların, iyi yaşayanların olup olmadığını sormuştu. İlk bakışta evet, çok doğru bir soru. Neden hep bu insanların yoksulluğunu ele alıyorum? O zaman hákime: Ben gerçekçi yazarım. En iyi bildiğim konuları alırım. Varlıklı yurttaşların yaşayışlarını bilmiyorum, nasıl yaşadıklarından haberim yok, demiş ve beraat etmiştim.’’

Narlı, Orhan Kemal'in, Kemal Tahir'in romanları için söylediği; onun romanları karamsardır, sevgisizdir, yargısından yola çıkıp eleştirmesini kabul etmez.

Otobiyografik romanlarından, onun hayatının panoramasını öğrenmek mümkündür.

Romancının çizgisinde bana göre de, Baba Evi, Avare Yıllar, Cemile, Dünya Evi önemli romanlarıdır.

Narlı'ya göre, Arkadaş Islıkları'nda otobiyografik öğeler bulunsa da, yaşamıyla bire bir örtüşmez.

Her roman üzerine verilen bilgi, yorum, inceleme, onun değişik dönemlerdeki kişilere bakışını sergiler. Hepsi de tanıklığın edebiyatıdır.

Siz de bir okur olarak Orhan Kemal'in romanları üzerine elbette bir düşünceye sahipsiniz. Ancak Narlı'nın Orhan Kemal'in Romanları Üzerine Bir İnceleme'si romancı hakkında yapılmış başka incelemelerin, yazılmış eleştirilerin ışığında size daha derinlemesine yorumlar yapabilmenizi sağlayacak yorum malzemesi getiriyor.

Narlı'nın incelemesinin İstanbul'da Küçük ve Yoksul İnsanların Dünyası (Popüler Roman Sularında) bölümü, yazarlık çizgisindeki bazı aksaklıkları yazıya getirmiştir.

Suçlu, Serseri Milyoner, Devlet Kuşu, Gávurun Kızı, Küçücük, El Kızı, Gurbet Kuşları, Sokakların Çocuğu, Bir Filiz Vardı, Yalancı Dünya, Evlerden Biri, Sokaklardan Bir Kız, Kötü Yol için, hepsini kapsayan şu yargıya varmış:

‘‘Orhan Kemal, bu romanlarında İstanbul'un yoksul mahallelerinde yaşayan, fabrikalarda çalışan, Anadolu'nun çeşitli yerlerinden ekmek parası için koşup gelen, kötü yola sürüklenen, yoksulluktan kurtulmak için, her türlü yola başvuran insanlarını anlatır. Sokaklarda başıboş yetişen çocukların dünyasına uzanır. Fakat bu geniş tematik alana rağmen, bu romanların teknik ve estetik yapısı, önceki bölümlerde ele aldığımız romanlara göre zayıftır.

Çünkü bu romanlarındaki popüler gaye, estetik gayeden daha fazladır.’’

Orhan Kemal'in mekán, insan duyarlığına aşağıdaki konuşma açılım getirmektedir:

‘‘İstanbul'un sadece, denizi, göğü, Beyoğlu'su, içkisi, motoru ve sandalı olamaz. İstanbul'u derinlemesine, yoksul semtler, çalışan irili ufaklı insanlarıyla, koşullarıyla, acılarıyla bilmek, tanımak demektir. Yoksa birtakım peyzajlardan öteye geçmemiş, realiteyi değil de, kendi tasvirlerini edebiyat sanmış kişilerin iddalarına boş ver.’’

Hiç kuşkusuz, bugün de İstanbul'un kenar mahallelerinde, bugünkü tanımla varoşlarında Orhan Kemal'in roman kahramanları yaşamaktadır, onun tazeliği, okunurluğu da buradan gelir.

O semtler de, o semtlerde oturanların kaderi de değişmemiştir.

Mizáhi Romanlar (Tiplerin Dünyası) da Orhan Kemal'i okuyanlara onun mizah yanını, iyimser yaklaşımını, en nefret ettiği tipe bile mizahın bağışlanırlık kattığını iyice farkedeceklerdir.

Mehmet Narlı'nın incelemesi, kitaplığınızda bulunsun.

Orhan Kemal'i okurken mutlaka bu incelemeye bakmak gereği duyacaksınız.


DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ


Kanadalı Bir Gelinin Türkiye Notları Hughette Eyuboğlu İş

Memo Kemal Bilbaşar Can

Modernlik ve Müphemlik Zygmunt Bauman Ayrıntı

Düşünce ve Tartışma Özgürlüğü Üstüne John Stuart Mill K Kitaplığı

Bu Yalnızlık Benim Metin Eloğlu YKY