Önemli bir sergi ve önemli bir kitap
İstanbul Eminönü’ndeki Türkiye İş Bankası Müzesi’nde açılan ‘Bir Asrın Ardından / Cepheler, İnsanlar ve Büyük Zafer’ sergisi devam ediyor.
Sergi kapsamında, İstiklal Madalyası mirasçısı aileler, koleksiyonerler ve kurumlar tarafından ödünç verilen 300’e yakın madalyanın yanı sıra 600’e yakın obje, fotoğraf ve belge ile pek çok yadigâr, müzede özel bir alanda ziyaretçilerin izlenimine sunuluyor.
Sergi kapsamında Mesut Uyar’ın hazırladığı İstiklal Madalyaları’nı anlatan ‘Bir Asrın Ardından İstiklal Madalyası’ kitabı yayımlandı.
Madalya kelimesi bize çok yetersiz bilgiyi anımsatır. Oysa madalyaların tarihi, bir ülkenin siyasi tarihinin de simgesidir. Sergide ve kitapta madalyaların verilme gerekçeleri yanında belgelerini de bulacaksınız.
Bugün çoğumuz madalya denince İstiklâl Madalyası’nı anlarız.
Kitapta belgeler ve fotoğraflar da yer alıyor.
Kitap kime adandı:
“Üçüncü Cumhurbaşkanı ve Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar’ın aziz hatırasına.”
Bölüm başlıkları:
Önsöz
Mesut Uyar
- Bölüm: Osmanlı’da Ödüllendirme ve Madalya
- Bölüm: Bağımsızlık ve Meşruiyet Simgesi
- Bölüm: Kahramanlık ve Başarı Madalyası
- Bölüm: Savaş Hizmet Madalyası
- Bölüm: Yaşayan Madalya
- Bölüm: Sonuç
- Bölüm: Bibliyografya
- Bölüm: Ekler
- Bölüm: İstiklal Madalyası Beratları
Önsöz neye dikkatimizi çekiyor:
“Kurtuluş Savaşı’nın güncel simgesi olarak zihinlerimize kazınmış olan İstiklal Madalyası, iyi bildiğimizi sandığımız ama tabiatı ve önemli özellikleri ile zaman içinde yaşadığı dönüşümü bilmediğimiz, kaba hamasetle anlatmaya çalıştığımız bir madalyadır.
Kurtuluş Savaşı’nın en sıkıntılı döneminde elit bir kahramanlık ve başarı madalyası olarak doğan, Cumhuriyet’in ilanı sonrasında koşullar sonucu savaşa katılan herkese verilen bir savaş hizmet madalyasına dönüşen İstiklal Madalyası’nın hikâyesi, hak sahiplerine verilmesiyle bitmemiştir. Şaşırtıcı bir şekilde madalya, modern Türkiye tarihinin her döneminde koşullara uyum sağlayarak varlığını sürdürebilmiştir.”
- ‘Osmanlı’da Ödüllendirme ve Madalya’ yazısında, madalyanın verilme amacı, hükümranlık ve gücün de görsel ilanıdır.
Bu gerekçeyle madalya verme, 1789’da İsveç Kralı III. Gustav’ın cesur askerler için özel bir madalya ihdas etmesiyle başladı.
- II. Meşrutiyet döneminde de bol madalyon ve rozetler dağıtıldı.
- Madalya bir açıdan Bağımsızlık ve Meşruiyet simgesi de sayılıyor.
- İstiklal Madalyası’nın fikir babası Mustafa Kemal Paşa’dır. Teklifi Saruhan Milletvekili Mustafa Necati Bey’den yapmasını istedi.
Mustafa Necati Bey, Mustafa Kemal Paşa’nın telkiniyle 2 Ağustos 1920’de Meclis’e kanun teklifini sunarak İstiklal Madalyası sürecini başlattı.
Encümen kuruldu, madalya için şu tespitlerde bulundu:
“İstiklal Madalyası’nın öncekilerden farkını ve önemini göstermek için âdet olduğu gibi göğsün soluna değil sağına takılmasını ve istenirse her gün takılabileceğini” açıkladı.
- Kahramanlık ve Başarı Madalyası olarak verilen madalya, 29 Kasım 1920’de kanunlaştı.
- Kurtuluş Savaşı döneminde toplamda 1570 civarında İstiklal Madalyası verildi.
- Üretilen ilk madalyalar 23 Mart 1925’te TBMM’de düzenlenen törenle Meclis Başkanı Kâzım (Özalp) Paşa tarafından takıldı.
- İstiklal Madalyası yasasında değişiklik yapıldı ‘Savaş Hizmet Madalyası’ da verilmeye başlandı.
Madalyalar konusunda ayrıntılı bilgiyi okurken, insanlarla madalyalar arasındaki ilişkiyi, bunun devlet katına yansımasını da öğreneceksiniz.
Madalyayı alanlar toplum içinde madalyalarıyla görünmeye başladılar, bir tür siyasal kimlik anlamı taşıyordu.
Sonuç yazısından önemli bir bölüm:
“Kurtuluş Savaşı’nın yüzüncü yıldönümünü anıp kutladığımız günümüzde İstiklal Madalyası’nın simgesel önemi ve görünürlüğü artmaktadır. Bunun temel sebebi sadece Kurtuluş Savaşı’nın değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in kuruluşunun da simgesi olmasıdır.”
Bütün kuşaklar bu sergiyi gezmeli ve kitabı da okumalı.
(Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları)
