Nobel’i bir müzisyen mi yoksa bir şair mi aldı?

Üzücü ama gerçek Mozart, Nobel alamadı.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 75 yaşındaki “şarkı söyleyen şair”e hangi gerekçelerle verdiğini gazetelerden okumuşsunuzdur. Ama bir cümleyi gene yazıma almalıyım:

“Amerikan müziğinde yeni bir şiirsel anlatım yarattığı için”.

Bu yazıyı, rock müziğini bilen, izleyen birçok dostumun yardımı sayesinde yazabildim.

Müziği bilen bir genel yayın yönetmeni olarak Sedat Ergin, her zamanki diplomatik üslubuyla “Sanırım bu pazar onu yazacaksınız” diyerek bu yazının mimarı oldu.

Ben de bu vesileyle Bob Dylan’ın kim olduğunu öğrendim, itiraf edeyim ki, bugün onu dinleyeceğim.

Her yıl Nobel Edebiyat Ödülü arifesinde birçok isim yazılır, konuşulur.

Bu yıl da adı geçenler Adonis, Murakami, Amos Oz’du.

Bazı kişiler de Dylan’ın edebiyatla arasında yoğun bir ilgi kurulamayacağını belirttiler.

Bana getirilen kitapları okudum, oradan alıntılar imdadıma yetişti:

Metin Solmaz’ın “Rock Dünyasında Kenardaki Milyonerler” adlı kitabındaki Bob Dylan bölümünün girişindeki tanımı yazıma aldım:

“Devrimci besteci, dalgacı armonikacı, anarşist gitarist, nezleli vokalist, utangaç aktör, liderlerden nefret eden lider, endüstriden nefret eden milyoner ve öfkeli ‘şair’.”

Müzik bilenler, Solmaz’ın özellikle ‘şair’ kelimesini vurgulamasına dikkat etmemi öğütlediler. Dylan’ın ‘Tarantula’ isimli bir de deneysel romanı varmış. Tükenmiş.

Sevenler, edebiyatçılığına da onu örnek gösteriyorlar.

John Steinbeck’in Gazap Üzümleri’ni okuyanlar, Büyük Buhran Dönemi’ni bilenler Bob Dylan’ın müziğini çok daha iyi anlarlarmış, halkın çektiği sıkıntıları, o dönemde söylenen şarkıları.

Bob Dylan, Türkçede Toprak Ev isimli romanı yayımlanan, folk müzisyeni Woody Guthrie için, “idolüm” dermiş.

Beat kuşağını severim, Allen Ginsberg’i de, Jack Kerouac’ın Yolda’sı da listemden hiç düşmedi.

O dönemin filmlerini hâlâ seyrederim, gerçekten de verandalarda gitarla söylenen şarkıların, yaşanmışlığın hüznünü bulurum.

Bir arkadaşım 1968 kuşağının uzantıları konusunda bilgi verip, cümlesini şöyle noktaladı:

“Beat kuşağının müzisyen üyesidir.”

Böylece Dylan’ın yerelden çıkıp evrensele varan serüveni beni etkiledi.

***

HAYRANLARI ne diyor?

Ünlü Pink Floyd grubunun davulcusu Nick Mason kendisiyle yapılan bir söyleşide Bob Dylan ile ilgili bir soruyu şöyle yanıtlar:

“Yazmış olmak istediğin şarkı hangisi?”

“Bob Dylan’ın yazdığı herhangi bir şey.”

Christophe Mercier, Dylan’ı şöyle anlatır:

“Onun şarkıları görünüşte geleneksel folk şarkılarıdır. Ama Dylan folk şarkısından hareketle protest şarkıyı bulur. Toplumsal olmaktan çok siyasaldır, angajedir. Ve özellikle kendine özgü, çok kişisel bir dili, imajları, lirizmi vardır. Şarkılarında kutsal kitaba, özellikle Eski Ahit’e anıştırmalar, William Blake’e ve Rimbaud’ya göndermeler yapar.”

Rimbaud hayranlığı William Black’e göndermeler yapması, Nobel Edebiyat Ödülü için olumlu gerekçeler.

Meraklıları için bir kitap da salık vereceğim:

Mark Polizzotti’nin yazdığı, Burcu Uğuz’un Türkçeye aktardığı “Bob Dylan - Highway 61 Revisited”. Dylan’ın en önemlilerinden birine dair bir monografi kitabı bu.

Sanırım buna şiir diyeceksiniz.

Like a Rolling Stone/Yuvarlanan bir taş gibi

(...)

“Gülüp geçerdin eskiden

Ortalığa düşmüş herkesle

Şimdi o kadar çıkmıyor sesin

Öyle gururlu değilsin düşünürken

Bir sonraki yemeğinin nereden geleceğini

Nasıl bir duygu bu?

Nasıl bir duygu

Evsiz barksız

Kendi başına kalmak

Gidecek bir yeri olmamak

Tam bir yitik gibi

Yuvarlanan bir taş gibi”

(...)

***

RIMBAUD’yu seven biri şair olmaz da ne olur.

Kitap tavsiyeleri:

Rock Dünyasında Kenardaki Milyonerler. Lou Reed, David Bowie. Frank Zappa, Bob Dylan. Grateful Dead, Şarkı Sözleri Çevirisi: Mustafa Yılmazer

Bob Dylan, Highway 61 Revisited, Mark Polizzotti, Çeviren: Burcu Uğuz

İsyankâr Yüzyıl, Yirminci Yüzyılın Başkaldırı Sözlüğü.