Müzikte kadının yükselişi

Dünyada çok sözü edilen kadın orketra şefi Marin Alsop hakkında bir yazı görünce, merakla okudum. Yazının başlığı First Lady*.
Alsop’un CD’lerini de dinledim, mesleki yaşamını da dergilerden izledim. İngiltere’nin ünlü Proms’s’unda ilk kadın orkestra şefi olarak eylülde podyuma çıkacak. Bu ne demek? 119 yıldan beri İngiltere’de orkestra yöneten ilk kadın şef Alsop olacak.
Dünyaca tanınmış başka bir kadın şef de Rus kadın şef Veronika Borisovna Dudarova idi, doksanı aşkın bir yaşta batonu bıraktı.
Kuzey Amerika’dan sonra Güney Amerika’ya, oradan Londra’ya geldiğinde yabancılık hissetmediğini söylüyor Alsop, çünkü dedesi Belfast’tan göç etmiş.
Değişik sınıfların müziğe yaklaşımı konusunda, özellikle orta sınıfın sanatla değişik ülkelerde bağlantısı konusunda ilgi çekici şeyler söylüyor.
Müziğin insanları motive edici özelliğinin unutulmamasını istiyor.
Yaşamını örnek aldığı şef Yuri Temirkanov, ünlü şef röportaj yapmazmış.
Bizde tek kadın orkestra şefi İnci Özdil. Bir zamanlar da opera orkestramızı Carmen Moral yönetmiş.
Klasik müzik dünyasında kadın icracılar konusunda erkekler epey kuşkuyla davranmıştır, şef konusunda muhtemelen daha da tereddüt halindeler.
Bir anımsatmada bulunalım, Berlin Filarmoni Orkestrası’na Herbert von Karajan, klarnetçi Sabine Meyer’i almak istemiş, onu kabul ettirememiş, o yüzden de Berlin Filarmoni Orkestrası’ndan ayrlmış, Viyana Filarmoni Orkestrası’nın başına geçmişti. Daha önce bir yazımda da değinmiştim, erkek orkestra elemanları kadın meslektaşlarını desteklemiyorlardı eski dönemlerde. Çünkü kadınların ailevi sorumlulukları dolayısıyla, orkestra üyeliği gibi sorumlu bir işi hakkıyla yürütemeyecekleri kanısındaydılar.
Türkiye’de şu anda, yöneticilerin verdiği bilgiye dayanarak yazıyorum, birçok orkestranın birinci kemanı kadınlar. Bazı orkestralarda kadınlar çoğunluğu oluşturuyorlar.

***

KADINLARIN bir başka özelliği müzik dünyasında da görülüyor. Müzikçi kadınlar hemcinslerinin başarısı için çalışıyorlar. Erkeklerin yırtıcı rekabetinin yerini dayanışma duygusu alıyor.
Ben, basın dünyasındaki yöneticilerin bu konudaki olumlu tavırlarını yakından izliyorum, dergideki dosyanın bir bölümünde kadın orkestra şeflerinin adları yer alıyor. Yazının sunumunda bir cümle, yukarıdaki tezimi güçlendiriyor: Marin Alsop genç kadın icracılara ve şef adaylarına yardım ediyor.
Yardım ettiği, desteklediği adları yazıma aldım ki, onların yönettiği orkestralarla doldurulmuş CD’lere rastlarsanız ya da araştırma yaparsanız onları alın, dinleyin diye: Carolyn Kuan, Laura Jackson, Jeri Lynne Johnson, Mei-Ann Chen, Rei Hotoda, Mihaela Cesa-Goje, Alexandra Arrieche.

***

MARIN ALSOP’tan dinlediğim bazı CD’lerin adını vereceğim. Diskoteğinize yoksa mutlaka dahil edin...
Bernstein: Mass / Baltimore Symphony Orchestra / Jubilant Sykes (baritone)
Bartók: Concerto for Orchestra / Baltimore Symphony Orchestra
Bartók: The Wooden Prince (complete ballet) / Bournemouth Symphony Orchestra
Bernstein: Chichester Psalms / Bournemouth Symphony Orchestra, Bournemouth Symphony Chorus
Brahms: Symphony No. 1-2-3-4 / London Philharmonic Orchestra

(*) First Lady (Marin Alsop), Helen Wallace, BBC Music Magazine, s. 27-31, August 2013.