Kartpostallardan Heybeliada’ya bakmak

Oysa yıllar önce çoğumuz gittiğimiz yerden, hemen haber göndermek istediğimizde, uzun uzun mektup yazacak vaktimiz olmazsa, kartpostal yazıp gönderirdik.
Kartpostalların üzerine birkaç satır yazılır, genellikle de gönderilen ülkenin manzarası yer alırdı.
Bugün bunlar aracılığıyla, dönemin mekân tarihini, o tarihteki toplumsal yapıyı, önemli insanları, o yerin konumunu öğrenebiliyoruz.
Bir ölçüde sessiz bir belgesel film gibi de seyredilebilir kartpostallar.
Halil Gökman’ın Heybeliada - Kartpostallarla Bir Ada Hikâyesi adlı kitabı Heybeliada’nın tarihini kartpostal üzerinden okumamızı sağlıyor. Kartpostallar kadar, kimi şahsi ve özel fotoğraflarla daha da zenginleştirilmiş albümde, Heybeliada’nın bütün sosyal hayatı gözler önüne seriliyor.
Adaların, Osmanlı’dan bugüne tarihî önemini çeşitli kitaplar bize aktardı.
Kozmopolit İstanbul’un tarihinde Heybeliada, oradaki kurumlar açısından da öne çıkan bir adamız.
Kitap dört ana başlık altında hazırlanmış:
Halki (Heybeliada), İskele ve Civarı, Mekteb-i Bahriye-i Şahane, İçerileri.
Halil Gökman, Sunum’unda adanın önemini kısaca belirtiyor:
“Bu kitap, önemli şahıslara ev sahipliği yapan küçük ama farklı bir adanın hikâyesini kartpostallarla anlatıyor.
Kitapta yer alan on yılı aşkın bir sürede toplanan ve içinde çok nadir kartların da bulunduğu kişisel koleksiyon 19. yüzyılın sonlarından başlayıp 20. yüzyıl ortalarına dek uzanan bir zamanı kapsıyor. Öyle bir dönem düşünün ki, ufacık bir adada Hüseyin Rahmi romanlarını yazarken Nurullah Berk ilkokula gidiyor. Aziz Nesin henüz küçük bir çocuk... Rıhtımın hemen yanındaki Bahriye Mektebi’nde Nâzım Hikmet ve Necip Fazıl üniformaları içinde öğrenim görüyorken Yahya Kemal ve Hamdullah Suphi okulun öğretmenlerinden. Karşı tepe üzerinde kurulu Ruhban Okulu ise, içlerinde şimdiki İstanbul Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos’un da bulunduğu birçok üst düzey din adamı yetiştiriyor.”
Kitabın benim için de ayrı bir yeri olduğunu yazmalıyım.
Kitabın başında yer alan ‘Amcam Muzaffer Gökman’ın Anısına’ ithafı, kütüphaneciliğin tarihinde seçkin bir yeri olan ve her zaman rahmetle andığım Muzaffer Gökman’ı bir kere daha anmamı sağladı. Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ni büyüten, modernleştiren bu adı unutamam, o kütüphanede yaptığım çalışmalarda da onun emeği vardır.
Rahmetle anıyorum.
¡
Heybeliada’daki kurumlardan söz etmek gerekir önce.
Bugün kapalı olan Ruhban Okulu, Bahriye Mektebi (Deniz Harp Okulu), Sanatoryum.
Büyük edebiyat adamı Hüseyin Rahmi Gürpınar da bu adada yaşadı. Evi şimdi müze olarak korunuyor.
Birçok edebiyatçının yolu buraya uğradı, Yahya Kemal Beyatlı ile Hamdullah Suphi Tanrıöver, Bahriye Mektebi’nde hocalık yaptılar. Nâzım Hikmet ile Necip Fazıl Kısakürek ise aynı okulda öğrencilik yaptılar.
Ayrıca Aziz Nesin de yaşamını dile getiren kitapta Heybeliada’daki günlerini yazdı.
Ada’nın tarihini bilenler, eski Ada’yı tanıyanlar, bu kitabı okuyunca, Türkiye’deki nüfus değişiminin, göçün birçok yeri nasıl farklılaştırdığını öğrenecekler.
Şimdi kuşkusuz Bahriye Mektebi yok, sonradan yapılan binanın önünde Ferruh Başağa’nın yaptığı fresk de, binanın yıkılmasından sonra kaldırıldı.
Heybeliada’nın tarihini kartpostallardan okuyun bir kez de...

Halil Gökman kimdir?

Halil Gökman, 1933 yılında Heybeliada’ya yerleşen bir ailenin üçüncü kuşak üyesi. Büyük dedesi, eniştesi, amcası ve babası Bahriye Mektebi mezunu deniz subaylarıdır. Haliyle ada ile köklü bir ilişkisi olan bir aileden geliyor Gökman. Heybeliada’da Türkler ile Rumların birlikte yaşadığı renkli ve unutulmaz dönemlin sonlarına yetişen Gökman, Yüksek Tekstil Mühendisi olup, lisans ve master öğrenimini İngiltere’nin Leicester şehrinde tamamladı. Halen danışmanlık konusunda hizmet veren uluslararası bir şirketin Türkiye ortaklığını yapmaktadır.

KİTAPTAN
BAHRİYE MEKTEBİ

Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Akseki, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Bekir Sıtkı Erdoğan gibi önemli isimler Bahriye Mektebi’nde bir dönem öğretmenlik yapmışlardır. Türk resim sanatının duayenlerinden Fahri Kaptan, Hasan Rıza, İsmail Hakkı Bahriyeli, Halit Naci, Mehmet Ruhi Arel, Ali Sami Boyar ve Hikmet Onat Bahriye Mektebi mezunudur.
Mehmet Rauf, Nazım Hikmet, Nizamettin Nazif ve Necip Fazıl Kısakürek Cumhuriyet öncesinde Bahriye Mektebi’nde öğrenim gören edebiyatçılarımızdandır. Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık görevlerinde bulunmuş olan Rauf Orbay, Fahri Korutürk ve Bülent Ulusu da Bahriye Mektebi mezunudur.

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Orhan Suda / Bir Ömrün Kıyılarında / Literatür
Benjamin Parzybok / Koltuk / Domingo
Radi Dikici / Cumhuriyet’in Divası Müzeyyen Senar / Everest
Markar Eseyan / Jerusalem / Timaş Yayınları
Andrew Crumey / Mobius Dick / Metis