İnternet ve sözlükler

Konunun farklı yönleriyle tekrar tartışılması için zengin malzeme sundular.
Hürriyet gazetesinde Ahmet Can’ın “Türkiye yılda 600 bin ton elektronik çöp üretiyor – E-Çöplük” başlıklı yazısındaki rakamları okuyunca, şaşırdım. Kullandığımız aletler içinde en hoşuma giden de, ‘akıllı telefon’. Çünkü aslında bizim ne kadar akıllı kullandığımıza göre bu isimle değerlendirilmesi gerektiğine inanıyorum. Akıllıca kullanırsak bu ismi hak ediyor. Gerçekten teknolojiyle bu kadar ilgileniyor muyuz, yoksa tüketicilik virüsünün iliklerimize kadar işlemesi mi bu sonucu doğuruyor.
Uzman bir arkadaşımın söylediği doğruysa, Avrupa’da telefon değiştirme süresi 3-3.5 yıl arasında iken bizde bu süre 1 yılmış. Yıllardır bir gazetenin arşivini yöneten Bülent Ağaoğlu da bana gönderdiği e-postanın başlığını, “Bilgi Çöplüğü İnternet” koymuş.
Ağaoğlu, Serdar Turgut’un yazısından alıntı yapmış. Yazıdan öğrendiğimize göre, Başkan Obama, internet ve cep telefonlarının okuma kültürü üzerine yarattığı sorunları gidermek için “Brain (Beyin)” adı verilen bir proje başlatmış. Bakalım neticelerini göreceğiz, tabii yakından takip ederek.
İnternetin yanlış, mükerrer, hatalarla dolu, eksik bilgileri de barındırdığı bu haliyle birer çöplükten farksız olduğu bir gerçek. Haliyle, yazılı kaynaklara başvurmak gerekliktir. Ağaoğlu’nun tahminine göre, 20 yıl sonra bütün kaynaklar, arşivler web’de olacakmış. Bunu da bekleyeceğiz...
Bu konuda da sözlük örneğinden hareket edeceğim...
Masamın üzerinde matbu sözlükleri, farklı yayınevlerinin, yazarların baskılarıyla bulundururum. Sizin de çeşitli sözlükleri bulundurmanızı salık veririm.
İnternette, matbu zenginlikte bir Türkçe sözlüğe rastlayamazsınız...
Elbette, Türk Dil Kurumu’nun sözlüğüne, imla kılavuzuna internetten bakabilirsiniz. Aynı şekilde Dil Derneği’nin de sitesinde sözlük ve imla kılavuzunu kullanabilirsiniz. Ancak Mehmet D. Doğan’ın, Ali Püsküllüoğlu’nun, İlhan Ayverdi’nin sözlükleri internette bulunmuyor. Yani mukayesenin sağladığı zenginlikten uzak, sınırsız olduğuna inanılan ama sınırlı bir internetten söz ediyoruz... Birçok kişinin yararlanması için bunların da web’de bulunması, yararlanacakların sayısını arttırmak için gereklidir.

* * *

İNTERNETTE kullanımda olan kimi imla kılavuzlarının temel sorunu, doğru kelimeyi yazmadığınız müddetçe size sonuç vermiyor olması. Yanlış haliyle yazan okur veya kullanıcı, doğruyu deneme yanılma yoluyla mı bulacak, dile düşünmüyor değilim...
Yabancı dildeki nitelikli sözlüklere de ihtiyacımız var, hele çevirmenler için hayati önemi haiz. Türkçe sözlüklerde dilin gelişimi doğrultusunda, yeni kavramlar ve sözcükler ekleniyor. Özellikle bu çağda bilimsel kavramların, terimlerin karşılığı bu sözlüklerde var. Ancak yabancı dildeki sözlükler bu dilimizdeki değişmeyi, gelişmeyi, zenginleşmeyi pek yansıtamıyorlar.
Dış haberler çalışanları ya da haber ajansı çevirmenleri için sözlükler kadar, günlük çevirdikleri dilin seyrini de izlemek bir zorunluluk. Haliyle kullanacakları sözlüklerin de bu çağdaşlaşmayı takip ediyor olması gerek...
Büyükler için gerekli gördüğümüz sözlüklerin, çocuklar için yapılmış baskılarını da edinmek gerek. Uzmanlar çocukların yeni duydukları bir kelimeyi öğrenmek için sözlüklere baktıklarını söylüyorlar. Küçük yaştakiler için resimli sözlüklerin çok daha kalıcı bir işlev göreceği kanısındayım. Ben de, kitapçıların çocuk bölümleri haricinde marketlerdeki sepetler içinde bile bu tür sözlüklere rastlıyorum.

* * *

SÖZLÜK konusunu, genel sözlükler üzerinden yazmaya çalıştım. Bu aralar dikkatimi çeken birkaç sözlük üzerine de yazacağım.