Gezi’nin düşünsel arka planı

Gezi Parkı olaylarının düşünsel arka planı neydi? Var mıydı, yok muydu? Bunları bir düşünce, bir siyasal sistem üzerine oturtmak mümkün mü? Edebiyattaki uzantılarının bir kısmını gördük, gelecekte daha iyi ortaya çıkacak. Peki sosyoloji ve felsefedeki uzantıları nedir?
Geçen hafta öyküleri üzerine yazmıştım. Bu hafta iki kitabı tanıtacağım. İkisi de günceli temellendirmeyi amaçlıyor.
Birinci kitap Emre Kongar - Aykut Küçükkaya’nın kitabı. Bu kitabın özelliği, Gezi Parkı olayına bilimsel bir yaklaşımla, güncelin seyrini bir arada sunması. Kongar, basit bir çevreci direniş olarak başlayan hareketin uzantısını, hangi anlayışları kapsadığını irdeliyor.
Olayı anlatırken, geçmişteki olaylarla da mukayese ediyor. Hareketi, bilimsel verilerle değerlendirirken, sonucun bilimsel analizini yaparak, bizi gazete yazılarından bilim dünyasına götürüyor.
Neden başladı, nasıl başladı sorusunun yanıtını verirken, devlet-vatandaş ilişkisini, devletin davranışını bu olayların ışığında ortaya koyuyor.
Sonraki etkileri üzerine de tahminlerde bulunuyor. Küçükkaya ise gün gün olayları kronolojik bir biçimde kayda geçirmiş. İyi bir tarama sonucunda ortaya çıkan bu bölüm, olayların tarihini öğrenmek isteyenler için yararlı bir derleme.

KİTAPTAN
Devlet kızar mı?

Kamuoyu artık kızgın bir başbakanın emrindeki güvenlik güçlerinin hışmına uğrayan çevreci ve demokrat gençlere yapılan muameleye, demokrat devlet anlayışı çerçevesinde tepki göstermeye başlamıştı.
Sevgili okurlarım biliyorsunuz: Devlet insan değildir... Devlet insanı korumak için, insan tarafından icat edilmiş bir aygıttır! Devlet kızmaz... Devlet intikam almaz... Devlet öfkeyle kalkıp zararla oturmaz!
Devletin kuralları vardır: Bu kuralları, devleti kuran, işleten insanlar koymuştur... Bu kurallar insanına göre değişmez... Herkes için, her yerde aynıdır!
Ama devlet anlayışı da, devletin niteliği de, onu kuran ve işletenlerin ideolojisine göre, zaman içinde biçim değiştirmiştir: Önce din devletidir... Belli bir dinin, mezhebin kurallarına göre işler! Sonra milli devlettir... Milliyetçilik anlayışı üzerine işletilir!

Modern direniş...

MonoKL’un hazırladığı Direnişi Düşünmek - 2013 Taksim Gezi Olayları ise, olayın ardındaki felsefeyi, irdeleyenlerin yazılarını bir araya getiriyor. Bir nevi manifestolar toplamı. Olaylar sırasında Volkan Çelebi ve Ahmet Soysal uygulanan polis şiddetine karşı ve hareketin ruhuna dair bir metin yazmış ve uluslararası imzaya açmıştı. Birçok ünlü filozof, aydın bildirileriyle buna destek vermişti...
Yazarların adlarını okuduğunuzda, Türk ve yabancı birçok önemli felsefecinin bulunduğunu fark edeceksiniz: Alain Badiou, Gizem Çıtak, Işık Ergüden, Jean-Luc Nancy, Bernard Stiegler, Gökhan Kodalak, Slavoj Zizek.
Editörlüğünü Volkan Çelebi ve Ahmet Soysal’ın yaptığı kitap bakın kimlere adanmış: Mehmet Ayvalıtaş, Ethem Sarısülük, Abdullah Cömert, Ali İsmail Korkmaz, Medeni Yıldırım, Mustafa Sarı.
Çelebi, Sunuş’ta, kitabın amacının, olayı yaşayarak düşünmeye, olayla birlikte düşünmeye bir çağrı olduğunu belirtiyor: “Gezi Parkı’yla başlayan sivil direnişte çoğunluğunu genç, eğitimli ve laiklik hassasiyetleri yüksek olan modern bir kitlenin oluşturduğu insanlar görüyorum. Birçoğunun politik bir organizasyon ya da partiyle hiçbir bağı yok. Bu onları artık eskimiş politikalar karşısında a-politik, gelecekteki politikalar açısından ise devrimci bir yere taşıyor. Azınlık olmalarına rağmen, bu direniş ‘olayının’ temel çekim ve atım gücü olarak da özgürlükçüleri, feministleri, ekolojistleri, hayvan hakları savunucularını, LGBT aktivistlerini, Marksist geleneğe sıkı sıkıya bağlı devrimciler ile anarşistleri hemen fark ediyorum.”
Bu tür olayları, direnişleri düşünce bazında incelemek gerekir. Böyle bir çalışma sonunda hem hareketi daha iyi anlarız, algılarız hem de buna katılanların düşüncelerini öğrenebiliriz.
Her hareketin ardında bir düşünce/felsefe vardır. Buradaki yazılar dünya ölçeğinde konuyu masaya yatırıyor.

Doğan Hızlan’ın seçtikleri

Herbert Marcuse
Özgürlük Üzerine Bir Deneme
Ayrıntı

Metin Zakoğlu
Bana Bir Yalan Söyle
Yitik Ülke

Pseudonymous Bosch
Bu Kitap Göz Yanıltır
Doğan Egmont

Ayşe Çavdar - Pelin Tan
İstanbul: Müstesna Şehrin İstisna Hali
Sel