Evliya Çelebi’nin kentlerini gezmek

Üstelik üzerine notları, bilgileri, yazıları da okuyunca gerçek bir gezi rehberinin bütün özelliklerine tanıklık edersiniz.
Evliya Çelebi Atlası’nın başında Bekir Karlığa’nın Bir Medeniyet Gezgini yazısı yer alıyor. Karlığa, Evliya Çelebi’nin eserini şöyle değerlendiriyor: “O, artık son bulmaya başlayan muhteşem Osmanlı rüyasının efsanevi anılarını yeniden canlandırma iştiyakı ile yanıp tutuşan aydın bir kişidir. Hep bu eski rüyanın sürüp gitmesini arzular. Bu nedenle de eserini rüyalar üzerine kurulu bir anılar manzumesi gibi planlamış gözüküyor. Devrinin pek çok entelektüeli gibi, hep Fatih Sultan Mehmed, Yavuz Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman döneminin muhteşem zafer anılarıyla çınlayıp duran Evliya Çelebi bu ihtişamı, şaheser bir ifade ve abartı dolu bir üslup ile gözler önüne sermek için dur durak bilmez.”
Evliya Çelebi Atlası yazısında Coşkun Yılmaz kitabın özelliğini tanıtıyor: “Seyahatname’nin bütünü ilk defa bu eserde kendisine özgü bir üslupla, cilt ve yolculuk sırasına göre özetlenmiş, Evliya Çelebi’nin ayrıntılı kronolojisi ile seyahatlerinin gidiş ve dönüş güzergâhını gösteren haritalar hazırlanmıştır. Bu kadar fazla şehir, Evliya Çelebi ile ilgisi açısından bu eserde bir arada ele alınmış ve Evliya Çelebi’nin anlatımları farklı kaynaklardaki bilgilerle mukayese edilmiştir. Bu kitapta, terekelerin izi sürülerek Osmanlıların Seyahatname’ye bakışları, kimlerin koleksiyonunda yazma ve basma Seyahatnamelerin bulunduğu, Seyahatname’nin yazma ve basma nüshalarının fiyatları, Topkapı Sarayı’na intikal eden nüshasının bilinenin aksine kimin koleksiyonuna ait olduğu, hangi Osmanlı tarihçilerinin Evliya Çelebi’den ilk defa ve nasıl söz ettiği, müstensihinin kaleminden istinsahının hikâyesi, tarih kaynakları, Evliya Çelebi tasvirlerinde içine düşülen ciddi yanlışlıklar, Seyahathame’den hareketle Seyyahımız bağlamında av, yol, yolcu, mutfak, mekânlar ve diğer konularla ilgili yeni yaklaşımlar, yorumlar, bilgiler ve tespitler yer almaktadır.”

MİMARİ DETAYLAR

Kitabın adına ve buraya kadar yazdıklarıma bakıp, sadece kentlerden söz ettiği yanılgısına düşmeyin. Yukarıda ismini andığım bilim adamları, araştırmacılar, uzmanlar Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde karşımıza çıkan mimari yapılar, hukuk tarihine ışık tutan detaylar, tasavvufa yönelik bilgi aktarımları, deyişler, atasözleri, Binbir Gece Masalları’ndan izler, masal anlatma üslubu, yemek tarifleri ve daha birçok döneme ışık tuttuğu kavram ve unsurlara yönelik derinlemesine incelemelerde bulunuyorlar.
Bu tür prestij kitaplarının herkesin alabileceği ucuz baskılarının da yapılmasını her zaman öneririm. Çünkü böyle kıymetli çalışmalar, sadece akademik çevre içinde veya birkaç şanslı meraklının ulaşabileceği dar bir alanda hak ettiği okunurluğa ulaşamıyor...

GARİP OLAYLAR

İçinde birbirinden önemli yazılar arasından, Hilmi Yavuz’un ‘Evliya Çelebi, Rasyonalite ve Masal Uydurma İşlevi Üzerine Notlar’ yazısından bir bölümünü paylaşmak istiyorum: “Genellikle Evliya Çelebi uzmanları, Seyahatname’deki hikâyeleri rasyonelleştirerek, olağandışı ve doğaüstü konumlarını akla uygun kılarak meşrulaştırmayı tercih etmiştir. Özellikle Batılı uzmanların tavırlarının bu olduğu söylenebilir.”
Buna karşılık, büyük bir Evliya Çelebi uzmanı Prof. Dr. Robert Dankoff ‘Evliya Çelebi ve Seyahatnamesi Işığında Osmanlı Toplum Hayatı’ adlı makalesinde, büyülü gerçekçilik örnekleri olarak nitelendirdiği bu hikâyelerde Evliya’nın ‘acayip ve garip olaylara karşı gösterdiği tavırdan zevk aldığını, bu hikâyelerin ne kadar saçmaysa o kadar iyi olduğunu düşündüğünü’ bildirir ve Çelebi’nin bunları kesinlikle rasyonelleştirmeye kalkışmadığını; ama ‘sadece bir kere bir sihirbaz hilesi konusunda rasyonel açıklama ortaya koymayı denediğini’ ifade eder.”
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’ni okuyup, kitabı bir de öyle değerlendirin.

Doğan Hızlan’ın seçtikleri

Cem Selcen
Elmanın Suçu
Sel

Ayşe Kulin
Dönüş
Remzi

Mark Mazower
Hitler İmparatorluğu
Alfa

Melike Taşçıoğlu
Bir Görsel İletişim Platformu Olarak Kitap
YEM