Edirnekapı Şehitliği’ndeki tek Avrupalı

Akademi’nin birçok bölümünün kurulmasında, gelişmesinde, bir kuşağın yetişmesinde yabancı hocaların rolünü, oranın kısa tarihini okumuş olanlar bile bilir.
Prof. Ataman Demir’in hazırladığı Arşivdeki Belgeler Işığında Güzel Sanatlar Akademisi’nde Yabancı Hocalar(*) kitabı; bir kurumun gelişmesine, sanat ve mimarlık konusundaki çalışmalarımızın temellerine ve geçmişin ve bugünün büyük sanatçılarının eğitim sürecine ışık tutuyor.

Kitabın alt başlığı şöyle: Philipp Ginther’den (1929)-(1958) Kurt Erdmann’a Kadar.

MSGSÜ Rektörü Prof. Rahmi Aksungur, Sunuş’ta kitabın özelliğini tanıtıyor: “126 yıllık tarihi boyunca eğitime inancından hiçbir şey kaybetmeden, istikrarlı biçimde gelişen, büyüyen okulumuz her dönemde yeniliklerin beşiği olmuş, tüm dönemlerin önde gelen meslek adamlarını aynı çatı altında toplamayı başarmıştır.
II. Dünya Savaşı öncesinde ve sonrasında ülkelerini terk etmek zorunda bırakılan onlarca yabancı aydın ve sanatçıya okulumuzda eğitim verme imkânı tanınmıştır.”

Prof. Ataman Demir, Önsöz’ünde, yabancı hocaların önemine değiniyor: “Bu hocaların yetiştirdiği genç mimar ve sanatçılar, onların gösterdikleri yolda ilerlemiş, ürünler vermiş ve daha sonraki nesillere hocalık etmişlerdir.”

* * *

ÖNSÖZ’den sonra Kişiler Listesi, Philipp Ginther ile başlıyor.

Bu listede, GSA’da görev yaptıkları bölümler ve görevlendirme şekilleri sıralanıyor.

Kitabın hazırlanma biçimi şöyle: GSA’da görev yaptığı yıllar ve yaptığı iş/yanında büyük bir fotoğrafı/doğum ve ölüm tarihi/mesleği ve Türkiye’deki çalıştığı yıllarla ilgili bilgi izliyor.

Ne yazık ki belge eksikliğinden ötürü bir kısım eksiklikler kalıyor.

Yabancılarla yapılan mukavelede bir madde ilginizi çekebilir: “Ginther, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti’nde bulunduğu müddetçe hiçbir suretle ticarî ve siyasî işlerle meşgul olmamağı taahhüt eder.”

Burada Akademi’de görevli olanlar, özellikle mimarlar birçok bina yapmışlardır.

Yabancı mimarların çalışmaları, yaptıkları, zamanın önde gelen Türk mimarlarının bazısı tarafından eleştirilmiş ve benimsenmemiştir.


Fotoğraflar ve diğer görsel malzemeler kitabı daha da belgesel bir kimliğe ulaştırıyor.

Ünlü mimar Bruno Taut (1880-1938) için Ataman Demir’in yazısını mutlaka yazıma almalıyım:

“Yaşamı, kişiliği, hocalığı ve mimarî söylemiyle, 20. yy.’da iz bırakmış bir mimar hoca. Hayatının son yıllarını geçirdiği Türkiye’de GSA’da eğitime katkısı ve inşa ettiği binaları ile bir efsane.”

Taut, vasiyeti gereği İstanbul’da Edirnekapı Şehitliği’nde toprağa verildi.

Şehitlikteki tek Avrupalı odur.

Akademi holündeki cenaze töreninde, sandukasının başında isteği üzerine ünlü kemancı Mischa Elman, Beethoven’ın bir sonatını çalmış.

Taut’un eserleri hâlâ yaşıyor.

GSA’da 1937-1954 yılları arasında öğretim üyeliği yapan ünlü heykeltıraş Rudolf Belling (1886-1972) bölümü de ilginizi çekecektir. Türk heykelciliğinin önemli adlarının çoğunun hocalığını yapmıştır.

Demir, resim sanatı tarihini, öğretimini bilenlerce yakından tanınan Leopold Levy’nin (1882-1961) önemi, Demir’in sunuş yazısında belirtiliyor: “GSA’da Mimarlık ve Heykel Bölümleri’nde yapılan reform hareketini, Resim Bölümü’nde sürdüren ünlü Fransız ressam.”

* * *

AKADEMİ’nin tarihini, yabancı hocaların ne yaptıklarını öğrenmek için bu kitabı okumalısınız.

Sanat tarihimizi, mimarlık, resim, heykel tarihimizi bu kitabı okumadan öğrenmek mümkün değil.

* * *

(*) Arşivdeki Belgeler Işığında Güzel Sanatlar Akademisi’nde Yabancı Hocalar. Philipp Ginther’den (1929)-(1958) Kurt Erdmann’a Kadar, Prof. Ataman Demir, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi