Bir Tanpınar foto-biyografisi

Handan İnci’nin hazırladığı ‘Dünyam - Ahmet Hamdi Tanpınar’ kitabı, yazarın belgesel, fotoğraflı zengin bir biyografisi.
Küçükçekmece Belediye Başkanı Aziz Yeniay da, Takdim’de Tanpınar’ın önemine değiniyor.
Kitabın özelliğini anlayabilmek için, Handan İnci’nin Önsöz’ünden bazı satırları okumanızı isterim:
“Bu kitapta, şimdilik elimizde olan bütün malzemeyi kullanarak Tanpınar biyografisinin ana hatlarını kronolojik bir dizge içinde görüntülemek istedim. 1901-1962 arasına sığan, değeri ve etkisiyse günümüze kadar katlanarak büyüyüp gelen dünyasını, fotoğraflar eşliğinde, yazarın sesinden dinletmeye çalıştım. Bunun için başta günlükleri ve mektupları olmak üzere, ‘Beş Şehir’den, ‘Yaşadığım Gibi’de yer alan ‘Kerkük Hatıraları’ ve ‘Antalyalı Gence Mektup’tan yararlandım. Orhan Okay’ın Tanpınar üzerine yayımlanmış bütün çalışmaların büyük bir dikkatle oluşturduğu kronolojik biyografi, bu kitabı hazırlarken benim de hareket noktam oldu.”
Bu tür çalışmaların yararının büyüklüğüne inanıyorum. Çünkü yazarın hayatıyla birlikte, kitapları hakkında bilgiyi, kitaplarının ebedî haritasını burada bulabiliyorsunuz.

YAZARI ANCAK TANIRSANIZ SEVERSİNİZ

Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962) üzerine çeşitli çalışmalar yapıldı, incelemeler yayımlandı, bu çalışmanın en azından ‘konuya giriş’ açısından hepsinden daha çok işlevsel olduğu kanısındayım. Çünkü bir yazarı tanıdıktan sonra sevebiliriz, o da biyografisini bilmek, kitapları, yaşadığı dönem hakkında bilgi edinmekten geçer. Bunlara ilaveten, edebiyatçılığı hakkında ortalama okurun öğrenmesinin şart olduğu bilgiler de bu kitapta var.
‘Tanpınar kimdir’ sorusunun yanıtını, ayrıntılarıyla, görsel malzemeyle birlikte sunuyor.
Hiç kuşkusuz, buradaki bazı metinleri çok sevdiğimi belirtmeliyim.
Mont-Blanc kalemini kaybettiği için yaşadıklarına dair olan kısmı yazıma mutlaka almalıyım, kalemle insan arasındaki ilişkiyi ortaya koyduğu için: “Seyahatin bilançosuna o güzel Mont-Blanc’ımın kaybı da ilave edilmelidir. Üç gündür ah kalemim, vah kalemim! diye feryat ettim. Bu sabah bu kepaze yazacağı satın aldım. Bu vesileyle çok güzel bir darb-ı mesel öğrendim: El elin eşeğini türkü çağırarak arar.”
Yıl yıl yaşadıkları, yazdıkları arasındaki bağlantı ve zengin görsel malzemeyle birlikte sunulması, okurun kitapları, yazılanları daha iyi anlamasını sağlıyor.  Foto-biyografilerin bir yanı da biyografisi yazılan kişinin yaşadığı ortamı, ülkenin durumunu da yansıtmasıdır.
Seçmeler için düşünülen yöntem, onun oluşumuyla bu olşumun ürünlerini bir arada değerlendirmeyi mümkün kılmasıdır.
İyi bir Ahmet Hamdi Tanpınar okuru buradaki metinleri okumuştur, ona tekrar gibi gelebilir. Bence bu kanı yanlış. Çünkü okunanlar, öğrenilenler belli bir kurgu içinde insanın dikkatini daha yoğunlaştırmasını sağlayacağı gibi, bu metinler ve görsel malzeme ışığında, bütünün içinde kitaplar hakkında daha farklı yorumlara ulaşabilecekler.
O dönemde arkadaşları kimlerdi, onlarla ilişkileri nasıldı, hangileriyle bu dostluk bir ömür boyu sürdü? Bu adların içinde, yakından tanıdığım Ahmet Kutsi Tecer’di. Tanpınar’ın üniversitedeki hocalığı döneminde, Tecer de akşamüstleri folklor dersi verirdi.
Okurun dikkat etmesi gerektiğine inandığım sayfalar, Ankara’da öğretmenlik dönemindeki bölümlerdir. Çünkü, orada adı geçenler Türk edebiyatının önemli adlarıdır. Hepsi, edebiyat tarihine geçmiştir. Ayrıca Başkent’in kültür haritasını da bu yazılardan öğrenebiliriz.
Kitapta; Tanpınar’ın resimle, ressamlarla olan ilgisini ilk kez öğrenecekler bulunabilir. Kimilerinin hocası olmuş, kimileriyle arkadaşlık yapmış ama hepsinin çalışmalarını izlemiş, yazmıştır.
Tanpınar’ın ruh halini, değişkenliğini, yaratırken, yazarken nasıl olduğunu buradan okursanız, o kitapları biraz daha biyografik unsurlarla değerlendirebilirsiniz.
Okumayı bitirdikten sonra, Tanpınar’ın İstanbul’u haritasını göreceksiniz. Onun eserlerinde yer alan İstanbul’un önemli noktalarını bir de onun eserlerinin ışığında gezmelisiniz. Bundan sonraki bölüm de İstanbul Dizini adını taşıyor ki, alfabetik olarak eserlerinde geçen her yer belirtilmiş...
Handan İnci’nin hazırladığı ‘Dünyam - Ahmet Hamdi Tanpınar’ kitabını, değişik okur düzeyindekilerin bakış açısıyla eleştirme girişiminde bulunacağım.
Onu çok iyi okuyanlar, bilgilerini bu kitapla tekrar gözden geçirecekler ve yeni okumalar, çalışmalar için mutlaka bu kitaba başvuracaklar. Tanpınar’ı az tanıyanlar, onu daha yakından daha doğru bilgilerle tanıyacaklar.
Hiç bilmeyenler (var mı bilmiyorum) bu kitaptan sonra böyle bir yazarı, şairi tanımamaktan ötürü edebî bir utanç duyacaklar. Herkes için yararlı bir çalışma.
Handan İnci’nin bu biçim anlayışı içinde başka yazarları da hazırlamasını öneririrm.

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Yavuz Ekinci
Cennetin Kayıp Toprakları
Doğan Kitap

Esther Heboyan
Burgazada’da Bir Ağustos Pazarı Gibi Everest Yayınları

Marek van der Jagt
Kelliğimin Hikâyesi
Alef Yayınları

Cemil Kavukçu
Aynadaki Zaman
Can Yayınları

Samed Behrengi
Küçük Kara Balık
Kırmızı Kedi