Bir mekânın biyografisi olur mu?

Niçin olduğunun gerekçelerini sıraladığımda sizin de bana katılacağınızı umuyorum.
İngiltere’deki Abbey Road Stüdyoları’nın 80 yıllık tarihini (*) okuduktan sonra kesin kararımı verdim: “Evet, mekânların da biyografisi olur.”
Çok kullandığımız, bir deyişi anımsadım: Bu duvarların dili olsa...
Bu stüdyoların duvarları dillense, 80 yılın müzik ve müzikçi tarihini bir masal güzelliğinde bize aktarırdı.
Stüdyodaki ilk kayıt 12 Kasım 1931’de yapılmış. Sir Edward Elgar (1857-1934), kendi eseri ‘Land of Hope and Glory’yi çalan Londra Senfoni Orkestrası’nı yönetmiş. Andrew Walter adında bir mühendis birkaç yıl önce, aynı stüdyoda kaydedilmiş Paul Robeson’un (1898-1976) dört plağını keşfetmiş. Kayıt tarihi, Eylül 1931.
* * *
HOŞ bir fotoğraf.
75 yaşındaki Elgar’ın yanında 16 yaşındaki Yehudi Menuhin, Elgar’ın keman konçertosunun kaydını yapmadan önce merdivenlerde yan yana poz vermişler.
EMI’nin ilk dijital kaydının bestecisi Claude Debussy, parçası Images, Londra Senfoni Orkestrası’nın şefi Andre Previn.
Previn, kayıttan sonra şöyle demiş: “Abbey Road’da ilk dijital kayıt olduğunu söylediklerinde, ne demek istediklerini asla anlamadım.”
Popüler kültür tarihi içinde diğer meşhur fotoğraf:
Boş bir caddenin yaya yolunda yürüyen dört adam.. En arkada blue jean (kot) takım giymiş saç-sakal karışık bir adam, onun önünde sırasıyla füme, siyah ve beyaz takım elbiseler giymiş üç adam daha. Birisinin ayakları çıplak... Meşhur rock müzik grubu The Beatles’ın ünlü Abbey Road albümünün kapağı, aynı caddeden geçen milyonlarca insan tarafından tekrarlanmıştır sanırım.
Bundan birkaç ay önce, bu meşhur fotoğrafta görünen ‘sıradan’ bir adamın haberi bile günlerce gazetelerde çıkmıştı...
Tahmin edeceğiniz üzere, sadece The Beatles değil, müzik dünyasının birçok ünlü ismi bu stüdyolarda kayıt yapmışlar. Bakın aralarında  kimler var? Pablo Casals, Elisabeth Schwarzkope, Alfred Cortot, Janet Baker, Sir Adrian Boult, Placido Domingo, Dame Kiri Te Kanawa, Angela Gheorghiu, Roberto Alagna, Antonio Pappano. Stüdyolardaki önemli mühendislerin, teknik adamların da adları var.
Müzik tarihinin akla gelen ilk ve en meşhur stüdyolarından biri olan Abbey Road Stüdyoları’nda bugün turistik geziler bile düzenlendiği gibi, hâlâ pop müzik veya rock müzik dünyasının beğenilen grupları özel icralar düzenliyorlar. Stüdyoda görüntülü ve canlı kayıt yapılırken bu görüntüler hem DVD olarak hem müzik albümü olarak yayımlanıyor. Sözünü ettiğim konserlere bugün televizyonlarda bile rastlayabiliyorsunuz. Yukarıda da andığım, The Beatles’ın albüm kapağının ünlü televizyon dizisi Simpsonlar tarafından parodisi bile yapıldı...
* * *
GELELİM bizim arşivciliğe ve tarihçiliğe yönelik göçebe bakışımıza...
Gençliğimde Yeşilköy sapağından dönerken plak fabrikasının -stüdyosunun mu desem- adının yer aldığı bir madenî levhaya rastlardım, sonra ne oldu bilemiyorum.
Yıllar önce, çocukluğumda, gençliğimde Sirkeci’den, Tünel’den, Yüksek Kaldırım’dan aldığım yerli plakları belleğimde tazeledim.
Sahibinin Sesi, Odeon, Columbia markaları altında çıkardı. Şimdi Odeon markasını taşıyanlar yeniden CD olarak, müzik mağazalarında satılıyor. O zamanın plak kayıt stüdyolarının sahibi kimdi? Çalışan mühendislerin, teknik adamların adlarını öğrenmek istiyorum. Tabii öğrenebilmek mümkün mü bilemiyorum. Stüdyoda ilk kayıt ne zaman gerçekleştirilmişti? Kurum bir fotoğraf albümü yapmış mı? Orada karşılaşan sanatçıların aralarındaki konuşmalardan birkaçı aktarılsa güzel olmaz mı?
Sanatçıların sahne ötesi dünyalarından görüntüler ve anılar da hem müzik ve müzik teknolojisi tarihimiz hem de sanatçıların kişiliği açısından belgesel değeri taşır.
Ben sadece plak stüdyo kayıtlarını merak etmiyorum, ilk radyo binasının kuruluşundan bugüne kadar olan bütün aşamaları da öğrenmek arzusundayım.
* * *
YAZIYI okuduktan sonra yazımın adını yadırgamadınız herhalde.
Mekânların da biyografisi olurmuş.
Bir not düşmeliyim: 80 yıllık stüdyonun tarihinin yer aldığı dergi de 88 yıldır yayımlanıyor.

(*) 80th Anniversary. The Complete Classical History of Abbey Road. From Elgar to Now, s.31, Gramophone, September 2011.