‘Aman beyim niçin düşeceksiniz!’

Orhon Yazıtları’ndan Bugünkü Türk Dünyasına, İnci Enginün, Dergâh Yayınları

İnci Enginün ‘Orhon Yazıtları’ndan Bugünkü Türk Dünyasına’ isimli kitabının ‘Önsöz’ünde çalışmasının niteliği hakkında bilgi veriyor: “Türk dünyasının bütünlük taşıdığını, tıpkı kocaman bir ağacın birbirinden uzak düşen dal uçları gibi, birbirinden habersiz yaşadıklarını çok düşündüm. Hatta zihnimde o dallarla ilgili ne çok hikâyeler tasarladım. Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde okurken dil hocalarımızın ikisi Reşid Rahmeti Arat ve Ahmet Caferoğlu hayli farklı açılardan bizi, zamanda ve mekânda yayılmış büyük bir milletin varlığından, zaferlerinden, yenilgilerinden, sevinç ve kederlerinden haberdar ediyorlardı.”

Hakaret değil şive farkı

Arat bir anısını anlatırken güler ve güldürürmüş. İstanbul’a yeni geldiği bir gün tramvayda vatmana, “Durakta düşeceğim” demiş, bunu duyan vatman “Aman beyim, niçin düşeceksiniz” demiş. İnmek istediğini şive farkı yüzünden anlayamamış. Özbek dilinde ‘alçak adam’ kısa boylu anlamına gelirmiş ama bu bilmeyen için bir hakaret sayılabilir diyorlar.

İnci Enginün iyi bir Cengiz Aytmatov okuru. Ben de onunla tanıştım, hatta Frankfurt Kitap Fuarı’nda çekilmiş, birlikte fotoğrafımız var.

Kitap dört bölüm başlığından oluşmuş:

1. Ortak konular
2. Osmanlı Devleti’nin yıkılış yılları ve kaybedilen topraklardaki soydaşlarımız
3. Sovyetler Birliği’nin yıkılışından sonra kurulan devletler ve özerk bölgeler
4. Göktürk tarihiyle ilgili iki makalenin çevirisi

Özellikle ilgimi çeken bir bölüm, ‘Cumhuriyet sonrası Türk şiirinde Kıbrıs ve Kıbrıslı şairlerin yeri’. Ben de Kıbrıs’a çeşitli üniversitelerinde konuşmalar yapmaya gittim; bazı şairlerle, yazarlarla, üniversite hocalarıyla tanıştım. Oradaki tanınmış bir kitapçıdan Kıbrıs’taki edebiyat üzerine bazı kitapları aldım. Ne yazık ki kitap getirtmenin zorluklarından söz etmişti kitabevi sahibi. Kıbrıs’ı ve Kıbrıslıyı, adadaki edebiyatı tanımak için sanırım bu yazıyı okumak gerekir. Kıbrıs’ta öğretmenlik yapan ve memleket edebiyatı kolunda şiirler söyleyen İbrahim Zeki Burdurlu (1922-1984) bu adayla ilgili birçok şiir yazmıştır.

Kıbrıs’ı tanımak için...

Yıllar önce Özker Yaşın’ın şiirleri de Türkiye’de özellikle Varlık’ta yayımlanırdı. Tanıdığınız yazarlar üzerine bilgiyi; ‘Cengiz Dağcı ve vatan duygusu’ yazısında bulabilirsiniz.

‘Sırat köprüsü Sultan Galiyev’ başlıklı yazı size hiç kuşkusuz Attilâ İlhan’ı hatırlatacaktır, yazılarında sık sık onu kaynak olarak gösterirdi. Bu bir edebiyat tarihi kitabı değil, araştırmaların ışığında bilgiler, izlenimler, anılar içeriyor. Sanırım en yakın çevremizi, başta Kıbrıs’ı tanımak için okunması gereken bir kitap.

İyi şairleri anımsayalım

Güncelin izinde, yeni yayınları tanıtırken geçmişin ustalarına da zaman zaman yer vermek gerekiyor. Bu hafta Cahit Külebi’yi seçtim. Yeni baskıları yapıldı.

Üç kitabı şu anda okurunu bekliyor:

• Bütün Şiirleri
• Sanatçının Öyküsü
• İçi Sevda Dolu Yolculuk

Cahit Külebi’nin kitapları Bilgi Yayınları’ndan çıktı.

Şairlerin, yazarların başka sanatçılar, meslektaşları hakkında yazdıkları benim için bir başvuru kaynağıdır. Çünkü o yazılarda öznelliğin tadını çıkarırsınız. Üstelik onları okuduktan sonra yeni bakış açıları kazanırsınız. Cahit Külebi portreler çiziyor. Hiç kuşkusuz yaşadığı yerlerin de ortamını bu yazılardan öğreniyorsunuz. En başta Ankara’yı.

Zaman zaman iyi bir şairden bir şiir okumak isterseniz, Cahit Külebi’yi seçin. Hangi şiirleri derseniz ben iki şiirini salık vereceğim: ‘Tokat’a Doğru’, bir memleket şiiri nasıl yazılır antolojilerde yer alması gereken örnek.‘Ceyhun Atuf Kansu İçin Köylü Biçeminde Ağıt’, folklorun modernize edilmiş çok iyi bir şiiri. Dr. Ceyhun Atuf Kansu da çok iyi bir şairdi. ‘İçi Sevda Dolu Yolculuk’un başında ne yazıyor: “Benim değil başkalarının yaşantısı. Elli yıldır kırlardan toplanmış bir çiçek demeti.” İyi şairlerin, oyuncuların, müzisyenlerin yaşamından kesitler.