Tıp literatürüne mitolojik dokunuş

Bu hafta ilginç bir konuyu köşeme taşımak istedim. Tıp literatüründe kullanılan birçok kelimenin aslında mitolojideki karakterden, tanrılardan, yarı tanrılardan geldiğini biliyor muydunuz? Hatta karakterlerin isimlerinin büyük çoğunluğunun astreoidlerin de adları olduğunu...

Arachne ve araknoid membran: Yunan mitolojisinde Arachne, ördüğü mükemmel dokumalarla tanrıça Athena’yı kıskandıran bir dokumacıdır. Araknoid (örümcek ağına benzeyen) membran, beyin ve omuriliği saran
üç zar tabakasından biridir.

Cerebrum ve ceres: Roma mitolojisinde Ceres tarım ve bereket tanrıçasıdır. Beynin en büyük kısmı olan ‘cerebrum’ ismi, Ceres’ten türemiştir. Bu bağlantı, beynin üst düzey düşünce ve yönetim işlevleriyle bereket tanrıçasının verimliliği arasındaki ilişkiyi temsil eder.

Clotho ve Klotho geni: Clotho Yunan mitolojisinde kader tanrıçalarından biridir ve insanların yaşam ipini eğirir. Modern tıpta, yaşam süresini ve yaşlanmayı düzenlediği düşünülen ‘Klotho geni’ ismini bu tanrıçadan alır.

Hermaphroditus ve hermafroditizm: Yunan mitolojisinde Hermes ve Afrodit’in çocuğu Hermaphroditus, hem erkek hem de dişi özelliklerine sahiptir. Bugün bir kişinin hem erkek hem de dişi genital organı olması haline ‘hermafroditizm’ denir.

Hygieia ve hijyen: Hygieia Yunan mitolojisinde sağlık, temizlik tanrıçasıdır. Tıpta kullanılan ‘hijyen’ terimi de buradan gelir.

Hypnos ve hipnoz: Yunan mitolojisinde Hypnos uyku tanrısıdır. Hipnoz terimi de buradan türemiştir ve kişinin bilinçli zihninin uyku benzeri bir duruma getirilmesi anlamına gelir.

Iris ve göz irisi: Iris Yunan mitolojisinde tanrıların elçisi ve gökkuşağının tanrıçasıdır. Gözün renkli kısmı olan iris, bu tanrıçanın adını alır çünkü gözdeki renkler gökkuşağını çağrıştırır. Mitolojide Iris, hızla mesaj taşıyan bir figür olduğu için, gözdeki bu hızlı odaklama yeteneği de ona bağlanır.

Morpheus ve morfin: Morpheus, Yunan mitolojisinde rüyalar tanrısıdır. Tıpta kullanılan güçlü bir ağrı kesici olan ‘morfin’ adı bu tanrıdan gelir. Çünkü morfin kullanımı, kişiyi rahatlatır ve uyku benzeri bir duruma sokar.

Narcissus ve Narsisizm: Narsisus, Yunan mitolojisinde kendi yansımasına âşık olan gençtir. Psikolojide ‘narsisizm’ kişinin kendine aşırı hayranlık duyması ve empati eksikliği anlamına gelir.

Oedipus Kompleksi: Oedipus, Yunan mitolojisinde babasını öldürüp annesiyle evlenen trajik bir karakterdir. Psikolojide Sigmund Freud’un Oedipus Kompleksi olarak bilinen kavramı, bir çocuğun ebeveynlerinden birine karşı hissettiği bilinçaltı arzuları tarif eder.

Pan ve panik: Yunan mitolojisinde Pan yarı keçi, yarı insan formunda ve doğayla bağlantılı olan tanrıdır. İnsanları aniden korkutmasıyla bilinir, bu yüzden ani ve yoğun korku durumlarına ‘panik’ adı verilmiştir. Panik atak da Pan’dan gelir.

Tantalus ve tantalizasyon: Tantalus, mitolojide tanrıları kızdırdığı için cehennemde sonsuza kadar aç ve susuz bırakılmıştır. Su ve yiyecek ona uzatılır ama her seferinde tam ona ulaşacağı sırada geri çekilir. Tıpta tantalizasyon bir şeyin sürekli olarak kişi tarafından elde edilemez olduğunu ifade eder. Özellikle nörolojide kullanılan bu terim, hastanın bir eylemi yapmaya çalıştığı fakat sürekli engellendiği durumu tarif eder.