Trump’ın kedileri

Peşi sıra, İsrail’in Suriye’deki İran bağlantılı hedefleri vurması, Suudi Arabistan ve Mısır gibi ülkelerin Suriye’de ABD’nin jandarmalığına hazırlanması, İran ile iş yapan bazı şirketlerin yaptırım listesine alınması gibi adımlar geldi.

Bütün bu gelişmelerin sadece “başlangıç” olduğunu söylemek mümkün. 

Bir tarafına İsrail’i diğer tarafına Suudi Arabistan’ı alan Trump, selefi Barack Obama zamanında Ortadoğu’da ortaya çıkan paradigmayı tamamen değiştirmeyi hedefliyor.

OBAMA’NIN ÇÖKEN üç AYAKLI STRATEJİSİ

Neydi o paradigma? Hem Obama’nın hem Amerikan devlet yapılanmasının ortaya koyduğu, Avrupalıların da desteklediği politikalara bakıldığında şöyle özetleyebiliriz:

“Bölgede din ve mezhep farklılıklarının neden olduğu gerilime son verip farklı medeniyetlerin birlikte yaşamasının önünü açmak. Bunu da Şii ya da Sünni farkı gözetmeden Müslüman ülkelerin demokratikleşerek, ılımlılaşmasını sağlayarak yapmak. Bu arada El Kaide tarzı radikal yapılanmaları izole edip bitirmek.”

Sözünü ettiğim dönemde isimlerini çok sık duyduğumuz “Büyük Ortadoğu Projesi”, “Medeniyetler İttifakı Projesi” ve “Arap Baharı” kavramları bu hedefe ulaşmak için izlenen stratejinin sacayaklarıydı. İran’la imzalanan nükleer anlaşması da bu stratejinin çatı unsurlarından biriydi.

“İslam ülkelerine daha fazla demokrasi getirme (hatta Türkiye’ye benzetme)” hedefine odaklanmış bu kavramlar, hesaba katılmayan birçok gelişme nedeniyle çöktü. “Arap Baharı”nın sonucunda “Müslüman Kardeşler” örgütünün yükselmesi, El Kaide’nin bitirilmesine karşın IŞİD, El Nusra tarzı El Kaide türevi selefi örgütlerin çoğalması, İran’ın Irak, Yemen, Bahreyn, Suriye gibi ülkelerde güç kazanması Batı’nın bölgedeki kontrolünü zayıflatmaya başladı.

TRUMP’IN GEÇMİŞE DÖNÜŞÜ

Suriye’de iç savaşın başladığı 2011 yılından itibaren ortaya çıkan tablo, ABD ve Avrupa’nın bu stratejiden vazgeçmesine neden oldu.

ABD’de yönetimin yeniden Cumhuriyetçilerin eline geçmesinden itibaren de Cumhuriyetçi muhafazakârların Ortadoğu meselesine yönelik mevcut “oryantalist” bakışları yeniden devreye girdi. “Çatıştır-silah sat” lobisi hareketlendi.

Obama döneminde “Şiilerden hiç terörist çıkmıyor” cümlesiyle sempatik hale getirilen İran, yeniden “şeytanlaştırma” sürecine tabi tutulmaya başlandı.

Bu çerçevede Trump, kısa sürede “Roket Adam” dediği Kuzey Kore lideri ile kavgayı bırakıp İran’ı hedef almaya başladı. Nükleer anlaşmasının imzalandığı masanın bir ayağını kırdı. Paralel bir şekilde, Obama’nın hor gördüğü, kötü davrandığı İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’ya itibarını iade etti.

İslam ülkelerini “ılımlılaştırma” sürecine öncülük etme görevi Suudi Arabistan’a ve yancısı Mısır’a verdi. Obama’nın son döneminde “devam” sinyali verdiği Beşar Esad’ı, İran ve Rusya ile yoğun işbirliği nedeniyle yeniden “gidiciler” listesine aldı.

“Kimyasal saldırı” sonrasındaki ABD, Fransa ve İngiltere saldırısı ile İsrail’in bugünlerde iki de bir Suriye’deki hedefleri bombalamasını bu paradigma değişikliği ışığında ele almak lazım. Başlangıçta İran’la nükleer anlaşmaya sahip çıkmaya çalışan Almanya, Fransa ve İngiltere’nin çok uzun süre dayanamayacağı da açık.

DENEY DÜZENEĞİ ORTADOĞU

Trump, içeride karşı karşıya kaldığı siyasi istikrarsızlığı ortadan kaldırmak için Ortadoğu’yu merkeze koyan tehlikeli bir deney yapıyor.

Netanyahu ile Suudi Veliaht Prensi de “Kuantum Teorisi”ni insanların anlayabilmesi için çabalayan Avusturyalı fizikçi Erwin Schrödinger’in foton deneyi düzeneğinin içine yerleştirdiği kedi gibi ortaya atlamış vaziyetteler. Türkiye’nin bu gelişmeler yaşanırken bir adım geri çekilip, ideolojik gözlüklerini bir kenara bırakıp büyük fotoğrafa bakması ve o fotoğraftaki konumuna karar vermesi gerekiyor.

Siyasetin etkisinden kurtulabilirler mi bilmiyorum ama Türk Dışişleri Bakanlığı’nın yönetici kadrolarına ve deneyimli diplomatlarına büyük rol düşüyor.