Tarihten bir not

10 Ağustos 1991’e...
“Ege’den Haberler” dergisinin kapağında Uğur Yüce’nin şu sözleri öne çıkarılmış...
“İzmir şehri serbest bölge olmalıdır...”
Yüce, o günlerde Ege Bölgesi Sanayi Odası Başkanı...
Başbakanlık koltuğunda da Turgut Özal oturuyor.
Özal, İzmir’e yaptığı ziyaretlerden birinde bugünkü Ege Serbest Bölge yani ESBAŞ fikrini ortaya atıyor; Nemrut Körfezi’nin de bu statüde çalışacak bir alan olarak ayrılmasını öneriyor.
Uğur Yüce de EBSO Başkanı olarak Ankara’ya Başbakanlık konutuna gidip ve şu öneride bulunuyor:
“Gaziemir’deki serbest bölgede bütün aşamalar tamamlanıp 250 fabrikasıyla tam faal duruma gelmesini çok arzu ediyoruz. Bu nedenle ESBAŞ’la çok yakından ilgiliyiz. Ancak, şunu da belirtmek istiyorum. Bir Gaziemir’de birkaç hektar yeri çevirip burası serbest bölge olsun demek, İzmir gibi şehirler için yanlıştır. İzmir gibi şehirlerde varsa bütün limanıyla, tüm şehri serbest bölge ilan edebilirsiniz. Türkiye’nin serbest bölge niteliğinde bir şehri olabilmeli ve bunu yapacak cesareti göstermeliyiz...”
Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, “Serbest Bölge” kavramını kaldıracaklarını, yerine Ekonomi Serbest Bölgeleri’ni getirmek istediklerini söyleyince ben de “Özal’ın İzmir’e önerisi bugünün modeli oldu” diye bir yazınca, Uğur Yüce bu hatırlatmayı yaptı.
Özal, Ege Serbest Bölge’yi kurdurdu, ancak sonrası gelmedi.
Nemrut projesi de Özal’ın İzmir ile ilgili hayalleri de ertelendi.
Bunda İzmirlilerin bir stratejik hatası mı oldu, yoksa Özal’ın konsantrasyonu farklı alanlara mı kaydı, yıllardır tartışıyoruz.

Işın Çelebi, Özal’ın hayalini anlattı

ESBAŞ kurulurken, Işın Çelebi ekonominin başındaydı. Turgut Özal talimatını vermiş, ESBAŞ kurulmuştu. İmzayı atan da Çelebi olmuştu.
Çelebi’ye, “İzmir’in tamamının bir serbest şehir olması gündeme geldi mi, gelmedi mi” diye sordum.
Çelebi’nin yanıtı şöyle oldu:
“Bizim önerimiz bütün İzmir’in değil, limandan Konak’a kadar olan bölgenin serbest alan olarak ilan edilmesiydi. Dünya Bankası’yla Antalya’nın turizm kenti olma projesini şekillendirmiştik. İzmir’in Kordonu’nun da farklı bir statüde yeniden yapılandırılmasını hayal ettik. Kordon’daki binaların otellere dönüşmesini, alışveriş merkezlerinin kurulmasını, serbest şehir mantığıyla çalışmasını düşündük. İzmir’i turizm serbest bölgesi olmasını çok istedik. Buralara pasaportsuz gelinecek, vergiden muaf olunacak, Konak Pier’i, Efes Oteli’ni de içine alacak yeni bir cazibe merkezi olarak kurguladık. Bunun İspanya’da örnekleri var. Çok da başarıyla uygulanıyor. Özal, İzmir Limanı’nın yat limanı olmasını, limanın Nemrut’a ve Çandarlı’ya taşınmasını, buranın yeniden inşa edilmesini arzu ediyordu...”
Çelebi anlatınca biraz düşündüm.
İzmir’i turizm serbest şehri olarak düşündüm.
Özal’ın fikri, hayali ertelenmiş olsa da...
Yapılamaz mı?
Çok mu geç her şey için...

Özal niye böyle yaptı

Şimdi düşünüyorum da...
Acaba Turgut Özal’ın İzmir’de kurguladığı projelerle ilgili hevesi neden kaçtı?
Ortada bir yanlış anlama mı var, yanlış sözler mi?
Araya girenler mi, aracı olanlar mı?
Siyasi tercihler mi?
Kaprisler mi, kişisel hesaplaşmalar mı?
Partinin öncelikleri mi?
Yoksa İzmir’in ileri gelenlerinin kendisine, “Siz parti kurmayın, ikinci adam olarak çok başarılısınız. Bülend Ulusu Başbakan olsun” önerisini hiç unutmadı mı?
Hepsi de olabilir. Yıllar içinde buzlar eridi, Özal İzmir’e geldiğinde yine sıcak mesajlar verdi.
Ama belki de İzmir büyük bir fırsatı da kaçırmış oldu.
Kim bilir...