Kur riski kimin üzerinde kaldı

16 Haziran kağıtları 2001 yılında kriz sonrası bankaların aktif kalitesini yükseltmek ve açık pozisyonlarını kapatmak için çıkartılmıştı. Yani bir anlamda bankalara yapılan bir iyilik gibi görünse de aslında mali piyasaların kriz sonrası süreçte yaralarının sarılmasını ve sağlıklı bir yapıya kavuşmasını hedefliyordu. Bu konuda Hazine’ye ve ekonomi yönetimine yöneltilebilecek tek bir eleştiri bile yok. Çünkü hepimiz aynı gemideyiz ve mali sistemin sağlıklı bir yapıda olmaması hele de kriz sonrası dönemde işlerin daha da kötüye gitmesine neden olabilirdi.

16 Haziran 2004 vadeli 3 yıllık dövize endeksli tahvil 26 Haziran 2001 tarihinde ihraç edildi. İhracta faizi libor + % 2.85’lik faiz üzerinden gerçekleşti. Bu kağıt, 1 milyon 160 bin liralık dolar kuru üzerinden ihraç edilmişti. Yani ilk ihraç tutarı nominal 3 katrilyon 670 trilyon lira ya da 3 milyar 189 milyon dolardı.

Hazine 2004 yılı içinde 16 Haziran kağıdında iki takas ihalesi yaptı. İlk takas 22 Ocak’ta gerçekleşti. Bu ihalede 261,8 trilyon lira nominal değerde 16 Haziran kağıdı 1 milyon 350 bin 21 liralık dolar kurundan değiştirildi. Dolar bazında değişim tutarı yaklaşık 194 milyon dolar oldu.

İkinci takas ihalesi ise 25 Mart’ta yapıldı ve 631,3 trilyon liralık nominal degerde 16 Haziran kağıdı 1milyon 320 bin 777 liralık dolar kurundan değiştirildi. Bu ihalede ise toplam 478 milyon dolarlık değişim yapıldı.

Yani iki ihalede toplam 893,2 trilyon lira ( yaklaşık 672 milyon dolar) değerinde nominal alım yapıldı. Bu erken itfalardan sonra piyasada 2 katrilyon 777 trilyon lira nominal değerde 16 Haziran 2004 kağıdı kaldı. Bu kağıdın değeri 1 milyon 160 bin liralık dolar kurundan hesaplanınca şu anda bankaların bilançolarında 2,4 milyar dolar tutarında bir 16 Haziran kağıdı olduğu anlamına geliyor.

Takas ihalesi şöyle gerçekleşecek. 16 Haziran 2004 vadeli kağıdın son kupon ödemesinden bu yana iç getirisi yüzde 4.17 seviyesine denk geliyor. Bu faizle kağıdın getirisini 20 Mayıs, yani takas tarihi, itibariyle hesaplarsak 100 dolar nominal fiyatlı kağıdın fiyatı 101.75 dolar seviyesine denk geliyor. Yani yüzde 1.76 oranında bir getirisi var.

1 milyar nominal değerli 16 Haziran kağıdı ihraç tarihindeki 1 milyon 160 bin liralık kurdan hesaplanınca 862 dolar seviyesine denk geliyor. Bu fiyatın üzerine de takas tarihi itibariyle varolan % 1.76’lık getiriyi eklersek Hazine’nin takas için ilan ettiği 877 dolarlık fiyatı buluyoruz.

Gelelim işin takas kısmına. Bankalar 16 Haziran kağıdı karşılığında alacakları 22 Haziran 2005 vadeli dolar cinsi tahvili kendileri fiyatlayacak. Bunun karşılığında ise para verecekleri yerde 16 Haziran kağıdını yukarda anlattığımız hesap ile belirlenen fiyatla verecekler.

Bu ihalenin bir kaç olumlu yanı var:
1- Öncelikle 16 Haziran’daki 2.4 milyar dolarlık dev itfanın bir kısmını 1 yıl ertelemiş olacak.
2- Hazine 16 Haziran tarihinde dolara gelebilecek maksimum 2.4 milyar dolarlık bir talebin önüne geçebilecek. Çünkü bu kağıtlar bankaların aktifinde dolar olarak görünüyordu ve itfa sonrası oluşacak açık pozisyonu kapatmak için bankaların yoğun biçimde dolar alabileceği bunun da zaten volatil olan kuru daha da yükseltebileceği konuşuluyordu. Şimdi bu sıkıntının önüne geçilmiş oldu.
3- Bu takas ile borcun sürdürülebilirliği meselesinde kısa vadeli de olsa soluk alma imkanı bulunmuş olacak. Tabii takasa yeterli talep gelirse.

Ama bu ihale ile eleştirilmesi gereken yanlar da var:

1- Hazine daha önce iki kez bu kağıtta takas ihalesi yaptı. Ama ekonomi uzmanları ihalelerin daha sık ve daha erken yapılmasını istiyordu. Fakat Hazine bu uyarıyı dikkate almayarak geç kalmış oldu. Şimdi faiz yüksek ve bir ay öncesine göre maliyet artmış oldu
2- Kurun bu kadar hareketli olmadığı günlerde bir takas yapılsaydı Hazine TL cinsi kağıt çıkarabilir ve 2.2 milyar dolarlık kur riskinin bir bölümünü üzerine almamış olurdu. Oysa şimdi döviz cinsi kağıt vererek kur riskini de üzerine almış oldu.