Bush’un liderlik sırları: Eski Hazine Bakanı Paul O’Neill anlatıyor

Kitabın yazarı eski Wall Street Journal muhabiri Ron Suskind. Kitabın adı ise “Sadakatin Bedeli.” Kitabın alt başlığında şöyle yazıyor: “George W. Bush, Beyaz Saray ve Paul O’Neill’in Eğitimi”. Suskind kitabı yazarken Donald Rumsfeld’den projeyi durdurması yönünde bir “tavsiye” bile aldığını söylüyor.

Kitabın bu kadar önemsenmesinin tek bir nedeni var. 2002 yılında görevden alınan ABD Eski Hazine Bakanı Paul O’Neill bu kitapta dudak uçuklatacak iddialarda bulunuyor. Bu iddialardan en çok ilgi çekeni Başkan Bush’un daha iktidarının ilk günlerinden bu yana Irak Savaşını planladığı iddiası. Ama iddialar ve açıklamalar bu kadarla da kalmıyor, Başkan Bush’un ekonomi poliikalarından, kabine toplantılarına kadar bir çok alanda O’Neill, deyim yerindeyse, Bush ve Bush yönetimini yerden yere vuruyor. Kitabın bu kadar ciddiye alınmasının bir başka nedeni de kitapta oldukça hacimli bir yer kaplayan O’Neill’İn açıklamalarını 19 bin adet belgeyle desteklemesi. Bu belgeler aralarında Başkan Bush’a el yazısıyla yazılmış teşekkür notlarından, yüzlerce sayfalık bilgi notlarına kadar çok önemli bilgilerin yer aldığı “içerden” belgeler...

Bundan bir yıl kadar önce ABD oldukça ilginç bir görev değişikliğine sahne oldu. Başkan Bush seçimleri kazanmasında çok önemli etkisi olan vergi kesintilerine, bir çok farklı platformda karşı çıkan Hazine Bakanı Pail O’Neill’i görevden aldı. O günden bu yana O’Neill’in sesi soluğu çıkmıyordu. Ta ki bu haftasonuna kadar. O’Neill önce haftalık The Times Dergisine bir röportaj verdi ardından da CBS televizyonunu “60 Dakika” isimli yayınına katıldı. O’Neill’in yeniden sahneye çıkmasının nedeni ise içinde yer aldığı “Sadakatin Bedeli” isimli bu kitabın tanıtımını yapmaktı.

O’Neill, yeniden kamuoyu öneni çıkmasının nedenini “Bush yönetimini, karar alma süreci konusunda çok fazla esrarlı bulduğum için ortaya çıktım.” sözleriyle anlatıyor. “İnsanlar hakkımda bir sürü şey söyleyecekler ama bunların anlatılması gerekliydi.”

O’Neill’in kitapta anlatıkları ise hakikaten Bish yönetimine ağır darbeler vuruyor. O’Neill Bush’un karar alma süreçlerini eleştirirken “Başkan’ın asla metodik bir yöntem izlemediğini ve insanların fikirlerini açık seçik anlattğı ya da farklı fikirlerin bulunduğu bir tartışma ortamının mevcut olmadığını” söylüyor.

Kabine toplantılarında Başkan’ın “sağırlarla dolu bir odada kör bir adam gibi davrandığını” söyleyen O’Neill karar alma süreçlerini ise “ortada asla net bağlantılar olmazdı. Üst düzey yöneticiler karar verirken minik ipuçlarından veya mimiklerden yola çıkarak Başkan’ın ne düşüdüğünü anlamaya çalışırdı” sözleriyle anlatıyor.

Başkan ile ilk birebir karşılaşmasını anlatırken ise şu sözleri kulanıyor: “Başkan ile ilk bire bir toplantımı yaptığımda elimde üzerinde tartışmamız gereken çok uzun bir liste vardı. Ama zaman ilerledikçe sadece benim konuştuğumu Başkan’ın ise sadece dinlediğini fark ettim. Çok şaşırmıştım. Toplantımız tam bir monolog olmuştu”

O’Neill bununla da kalmayıp Başkan’ın iç meseller konusunda fazla ilgili olmadığnı ve bunun da kendisini rahatsız ettiğini belirterek “Ne Başkan Nixon ne de Başkan Ford ile çalışırken böyle bir tavırla karşılaşmadım” diyerek Başkan’a çok ciddi ciddi bir ithamda bulunuyor.

O’Neill kendisini en çok şaşırtan meselenin ise seçimden sonraki ilk Milli Güvenlik Konseyi toplantısında yaşandığını anlatıyor kitapta. Seçimden 10 gün ABD’yi sarsan 11 eylül saldırılarnıdan ise tam 8 ay önce...

“Başıdan beri toplantıya hakim olan hava Saddam’ın kötü bir adam olduğu ve gitmesi gerektiğiydi. Bütün konuşmalar Saddam’ın nasıl devrileceği ve rejimin nasıl değişirileceğiydi. Daha ilk günden bu konu masaya yaırıldı ve planlar buna göre yapıldı.”

Hazine Bakanı olarak MGK’nın kalıcı üyesi oan O’Neill toplantılarda en çok şaşırdığı konunu ise kimsenin “Neden Saddam” ve “Neden şimdi” sorularını sormaması olduğunu söylüyor olay yaratan kitapta.

“Herkes bir yol bulmaya çalışıyordu. Hakim olan hava buydu. Başkan
(gibin ve bana bu işi yapmanın bir yolunu bulun) diyordu.”

Arkasından ikinci MGK toplantısı gelmişti ve bu toplantıda da ana konu IRK’tı. Toplantıdan iki gün sonra da Saddam sonrası Irak’ın nasıl yeniden yapılandırılacağı ile ilgili bilgi notu gelmişti.

Kitabın yazarı Suskind bu belgenin O’Neill’in kendisi için temin ettiği 19 bin belgenin arasında yer aldığını, “ÇOK GİZLİ” damgası taşıdığını ve içinde de Irak’a kaç askerin gireceği, savaş suçları mahkemesinin kurulması, ve hatta Irak petrol rezervlerinin nasıl paylaşılacağı gibi bilgilerin yer aldığını belirtiyor.

Suskind ayrıca 5 Mart 2001 tarihli bir Pentagon belgesinin de kitapta yer aldığını ve “Irak petrol yatakları için yabancı girişimciler” başlıklı bu belgede perol arama çalışmaları için potansiyel bölgelerin haritasının dahi yer aldığını belirtiyor ve şöyle devam ediyor:

“Belgede, operasyona destek verebilecek 30-40 ülkeden hangi şirketlerin Irak Petrolü konusunda nasıl bir talebi olduğu gibi bilgiler de yer alıyor”

Kitabın önemli bir bölümünü de vergi indirimi ve bütçe açığı ile ilgili tartışmalar oluşturuyor. Bu tartışmalar aynı zamanda başkan ile O’neill’in arasının açılmasını ve nihayetinde görevden alınmasına giden yolun ilk adımlarını oluşturuyordu.

Başkan Bush iktidara gelmeden önce trilyonlarca dolarlık bir vergi kesintisi yapacağı sözünü vermiş ve bu sözünde de durmuştu. O’Neill bu kadarla kalınması gerektiğini düşünüyordu. 11 eylül saldırıları gerçekleşmiş ABD Afganistan’a müdahale etmiş ve bütçe açığı da 400 milyar dolarlık rekor koşusuna başlamıştı. Kongre saçimlerinden sonra ikinci vergi kesintisi gündeme gelince O’Neill kabine toplantısında buna karşı çıkmış ve karşısında da Dick Cheney’yi bulmuştu.

O’Neill bu karşılaşmayı şöyle anlatıyor: “Dick bu toplantıda elini açmaya karar verdi. (Bak Paul, biliyorsun) dedi, (Bütçe açığının mesele olmadığını Raegan gösterdi. Kongre seçimlerini kazandık ve artık bu kesintiyi yapmak zorundayız) dedi. Bu sözleden sonra söyleyecek bir şey bulamadım. Dick Başkanın etrafına duvarlar ören eski model korumalar gibiydi. Yapmaya çalıştığı ise ona itirazlarımızı anlatmamızı engellemekti. Bu Dick’in sevdiği yoldur.”

Bu arada O’Neill ile bush yönetiminin arasını açan başka gelişmeler de oluyordu. Örneğin Brezilya’da yaşanan mali krize Bush yönetimi maddi desek vermek istedğinde O’Neill buna kamuoyu önünde açıkça karşı çıkıyor ve “Brezilya’ya yapılacak yardım bir işe yaramaz. ABD’li vergi mükelleflerinin parasının İsviçre bankalarında sona erecek bir yolculuğa çikmasını istemiyorum” diyordu.

Bu arada yaptığı başka açıklamalar doların değer yitirmesine neden oluyor ve 2002 yılındaki iki ayrı büyük borsa düşüşü sırasında yurtdışı gezilerine devam ediyordu. Başkan bush teksas’ta yapılan Dünya Ekonomik Forumu toplantısında O’Neill ile açıkça ters düşmekten çekinmiyordu. Bu olaydan sonra iki adamın arası bir daha hiç düzelmedi. Bush, kabine toplantılarındav e özel söhbelerinde O’Neill’Dan bahsederken “Büyük O” lakabını kullanmaya başladı.

Kopuş ise Kasım 2002’de Beyaz Saray’da yapılan bir toplantıda gerçekleşti. Başkan Yardımcısı Cheney’e ikinci bir vergi kesintisinin nedenini soran Bush’u Cheney ve diğer danışmalnlar ikna etmeye çalışır. Fakat O’Neill bu kesintiyi onaylamadığını ve kamuoyu önünde savunmayacağını söyleyince ipler iyice gerilir. Sonunda Cheney duruma el koyar iki hafta sonra O’Neill’in istifasını ister.