Yolsuzlukla mücadelede özel sektöre düşenler

Yolsuzlukla mücadelenin sadece kamu personelinin teftiş/cezalandırma zihniyeti ile önlenemediğini, eğer bu mümkün olsa idi Türkiye’de rekor düzeyde teftiş makamı ve mebzul miktarda ceza yasası olduğunu ama netice alınamadığını dün belirtmiştim.

Öte yanda, çözümü hızlandıracak olgu toplumun bu konuda bilinçlenmesidir. Yolsuzluğa giden her kuruşun kendisinin yaşam standardından ve çocuğunun geleceğinden çalındığını millet anlamalıdır. Bunu anlatmak da öncelikle dürüst şirketlerin hem görevidir, hem de çıkarınadır. Dürüst şirketler yolsuzluğa bulaşamaz. Üstelik, yolsuzluk yapan şirketler dürüst şirketler için haksız rekabet ortamı yaratır. Yolsuzluğun kol gezdiği ülkelerde dürüst şirketler ya batar, ya piyasadan çekilir, ya da başka ülkelere gider.

* * *

Bu konuda hem Batı’da hem diğer bazı bölgelerde dikkate değer uygulamalar geliştirilmiştir.

Bunlardan birisi “Kurumsal Arınma”dır (self cleaning)!

Kendi iç incelemelerinde bir yolsuzluk tespit eden şirket yetkilileri anında ilgili otoriteye müracaat ederek bu yolsuzluğu açıklamakta ve kendisi bu konuda gerekeni yapıp ilgilileri cezalandıracağını, mahkemeye vereceğini ve yolsuzluğun tekrar etmemesi için gerekli idari düzenlemeleri yapacağını beyan etmektedir. Kurumsal Arınma’da şirket kendi içinde temizlik yapmakta ve aynı olayın tekrar etmesini önleyici tedbirleri almaktadır.

Böylece hem tespit edilen bir yolsuzluk cezalandırılmış, hem de tekrarının önüne geçilmiş olmaktadır. Bu durumda şirkete adli makamlarca herhangi bir ceza verilmemektedir.

* * *

Genellikle şirket kendisi gönüllü olarak kamu ihalelerinden de belli süre çekilerek kanunun vereceği cezayı kendi kendine uygulamaktadır. Bu durumda şirket kamu otoritesinin vereceği bir cezaya resmen çarptırılmış olmanın getireceği itibar kaybına uğramamaktadır. Ayrıca iyi niyetli yöneticilerin de bir cezai yaptırımla karşılaşması önlenmiş olmaktadır. Bu da dürüst yöneticileri yolsuzlukların üstüne gitmek ve önlemek konusunda teşvik etmektedir.

Aksi takdirde şirket yöneticilerinin yasal cezaya çarptırılma ve şirkete itibar kaybettirme korkusuna kapılmaları ve konuyu örtbas edip “Kol kırılır, yen içinde kalır” uygulamasına yönelmeleri kaçınılmaz olmaktadır. Kamu incelemesi veya kamusal teftiş yüzlerce yolsuzluktan ancak 1-2 tanesini yakalayabilmektedir.

Kurumsal Arınma özellikle Batı’da hukuki temeli de çok sağlam kurulmuş yaygın bir uygulamadır. Bizde uygulanabilmesi için ceza hukuku, ticaret hukuku ve diğer bazı yasalarda değişiklik gerektirmektedir.

* * *

Şirketlerin bizzat katkısı ile yolsuzlukla mücadele eden ülkeler Mevzuata Uyum Sözleşmesi (Compliance Pact) ve Dürüstlük Mutabakatı (Integrity Pact) gibi mekanizmalar da geliştirmiştir.

Bu mekanizmaların kullanılmasında amaç önemli ihalelerde ihaleye katılacak şirketlerin dürüst bir ihale için bir araya gelip ortak açıklamalarda bulunmaları ve bu dürüstlüğün ihale öncesinden başlayarak işin bitimine kadar bir hakem (ombudsman) tarafından gözlemlenerek kamuoyunun bilgilendirilmesidir.

* * *

Konuya yetkililer eğilirse bir başka yazıda da Mevzuata Uyum Sözleşmesi ve Dürüstlük Mutabakatı hakkında da bazı ilave bilgiler vermek isterim.