×
Camp David ruhuna göre (II): Stratejik ortaklığa neden ihtiyaç var?
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
STRATEJİK ortaklık kavramının ilk defa ortaya atıldığı 1991’de Turgut Özal ve George Bush’un (Baba Bush) Camp David’de bizzat yanında olan rahmetli Özal’ın başdanışmanı ve Özel Kalem Müdürü Engin Güner’in anlattıklarını 13.06.2005 Pazartesi günü Hürriyet’te yayımladım. Bu önemli söyleşiyi kendi açımdan irdelemeye devam ediyorum.
* * *
- Stratejik ortaklığa neden ihtiyaç duyuldu?
Engin Güner o dönem tuttuğu toplantı notlarına bakıyor:
‘Özal’a göre 1991 yılı itibarıyla böyle bir ilişkiye 7 nedenle ihtiyaç vardı.
1) Türkiye’nin 20. yüzyıl içinde AB’ye (o zamanki adı ile AET) gireceğine inanmıyordu. Ayrıca ABD/AET ilişkilerinin ticari ve ekonomik açıdan gerilmesi olasılığından korkuyordu.
2) Körfez Bölgesi ve Avrupa’nın iki ülke için de hayati önem taşımaya devam edeceğine inanıyordu.
3) NATO, o dönemde düşüşe geçmişti.
4) ABD’nin bölgede çok çaba sarf etmek zorunda olduğunu ve bu durumun böyle devam edeceğini düşünüyordu. ABD bölgede İsrail’den sonra en fazla Türkiye’ye güvenmek zorunda idi.
5) SSCB dağılmakta idi. SSCB ekonomisine müdahale etmek gerekiyordu.
6) Türkiye gelecek yüzyılda Avrupa’da büyük bir ülke olacağı için büyüklük ve derinlik açısından stratejik bir müttefike ihtiyacı vardı.
7) Türkiye güçlendikçe istikrarsız bölgede düşmanları artacaktı. Böylelikle büyüyen Türkiye’nin ABD’ye ihtiyacı daha da artacaktı.’
* * *
Yukarıdaki maddeler 1991’in şartlarını yansıtıyor.
2005’e gelindiğinde şartlar ne durumda?
Bugün aynı sorular tekrar irdelendiğinde neler görüyoruz:
1) Türkiye hálá AB üyesi değil ama müzakere tarihi alındı. Ancak, Fransa ve Hollanda referandumları çerçevesinde AB üyeliği meselesi yine belalı bir döneme giriyor. ABD-AB ilişkileri ise Körfez Savaşı sırasında çok zor bir döneme girdi. İki taraf da bozulan ilişkileri tamir etmeye uğraşıyor.
2) Körfez Bölgesi ve Avrupa hem Türkiye, hem ABD için ortak boyutlarda hayati önem taşımaya devam ediyor.
3) NATO’ya daha belirgin bir görev tarifi (Balkanlar, Afganistan vb.) verildi.
4) ABD’nin bölgede (Ortadoğu) çabaları mislisiyle arttı.
5) SSCB dağıldı ve kendi dışında hem Balkanlar, hem de Türki cumhuriyetler sorunlarını yarattı.
6) Türkiye gelecek yüzyılda Avrupa’da büyük bir ülke olacağı için büyüklük ve derinlik açısından stratejik bir müttefike olan ihtiyacı çok daha büyük boyutta.
7) Ortadoğu çok daha istikrarsız. Türkiye’nin hasımlarının sayısı azalmak bir yana açıkça artmış durumda.
* * *
1991’e oranla 7 maddeden sadece 1 tanesi (NATO-madde: 3) geçerliliğini yitirmiş, 2 tanesi (madde: 1 ve 2) hemen hemen aynı oranda geçerli, 4 madde ise çok daha güçlü (madde: 4, 5, 6, 7) boyutta geçerli.
Cumartesi günü bu hayati tartışmada son değerlendirmemi yapacağım ve Türkiye-ABD ilişkilerinde son durumu Camp David ruhuyla mukayese edeceğim.
- Stratejik ortaklığa neden ihtiyaç duyuldu?
Engin Güner o dönem tuttuğu toplantı notlarına bakıyor:
‘Özal’a göre 1991 yılı itibarıyla böyle bir ilişkiye 7 nedenle ihtiyaç vardı.
1) Türkiye’nin 20. yüzyıl içinde AB’ye (o zamanki adı ile AET) gireceğine inanmıyordu. Ayrıca ABD/AET ilişkilerinin ticari ve ekonomik açıdan gerilmesi olasılığından korkuyordu.
2) Körfez Bölgesi ve Avrupa’nın iki ülke için de hayati önem taşımaya devam edeceğine inanıyordu.
3) NATO, o dönemde düşüşe geçmişti.
4) ABD’nin bölgede çok çaba sarf etmek zorunda olduğunu ve bu durumun böyle devam edeceğini düşünüyordu. ABD bölgede İsrail’den sonra en fazla Türkiye’ye güvenmek zorunda idi.
5) SSCB dağılmakta idi. SSCB ekonomisine müdahale etmek gerekiyordu.
6) Türkiye gelecek yüzyılda Avrupa’da büyük bir ülke olacağı için büyüklük ve derinlik açısından stratejik bir müttefike ihtiyacı vardı.
7) Türkiye güçlendikçe istikrarsız bölgede düşmanları artacaktı. Böylelikle büyüyen Türkiye’nin ABD’ye ihtiyacı daha da artacaktı.’
* * *
Yukarıdaki maddeler 1991’in şartlarını yansıtıyor.
2005’e gelindiğinde şartlar ne durumda?
Bugün aynı sorular tekrar irdelendiğinde neler görüyoruz:
1) Türkiye hálá AB üyesi değil ama müzakere tarihi alındı. Ancak, Fransa ve Hollanda referandumları çerçevesinde AB üyeliği meselesi yine belalı bir döneme giriyor. ABD-AB ilişkileri ise Körfez Savaşı sırasında çok zor bir döneme girdi. İki taraf da bozulan ilişkileri tamir etmeye uğraşıyor.
2) Körfez Bölgesi ve Avrupa hem Türkiye, hem ABD için ortak boyutlarda hayati önem taşımaya devam ediyor.
3) NATO’ya daha belirgin bir görev tarifi (Balkanlar, Afganistan vb.) verildi.
4) ABD’nin bölgede (Ortadoğu) çabaları mislisiyle arttı.
5) SSCB dağıldı ve kendi dışında hem Balkanlar, hem de Türki cumhuriyetler sorunlarını yarattı.
6) Türkiye gelecek yüzyılda Avrupa’da büyük bir ülke olacağı için büyüklük ve derinlik açısından stratejik bir müttefike olan ihtiyacı çok daha büyük boyutta.
7) Ortadoğu çok daha istikrarsız. Türkiye’nin hasımlarının sayısı azalmak bir yana açıkça artmış durumda.
* * *
1991’e oranla 7 maddeden sadece 1 tanesi (NATO-madde: 3) geçerliliğini yitirmiş, 2 tanesi (madde: 1 ve 2) hemen hemen aynı oranda geçerli, 4 madde ise çok daha güçlü (madde: 4, 5, 6, 7) boyutta geçerli.
Cumartesi günü bu hayati tartışmada son değerlendirmemi yapacağım ve Türkiye-ABD ilişkilerinde son durumu Camp David ruhuyla mukayese edeceğim.
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
