Smyrna Antik Kenti’nde kahvemi yudumlarken

Büyük İskender’in Smyrna’sı...

Tarih: Milattan Önce 1000... Persler bütün Batı Anadolu’yu Lidyalılar’dan aldıktan sonra bugünkü İzmir-Bayraklı’da kurulu olan eski Smyrna’yı da ele geçiriyor.

Ege adalarını ve Ege denizini de kontrol ediyorlar.

Yunan kentlerinin en büyük geçim kaynağı da deniz ticareti. Yunan kentlerinin Karadeniz’le olan bağlantısı kesiliyor. Çünkü Persler, Antik Çağ’ın çok önemli gücü korsanlarla anlaşıyor.

Bu gidişata dur diyen ise Makedonya Kralı Büyük İskender oluyor...

Önce korsanları kendi tarafına çekiyor, Ege’de dengeler bozuluyor. Sonra da Bayraklı’daki eski Smyrna’yı ele geçirmek için yola çıkıyor...

Fethettikten sonra bakıyor korunaksız bir yer. Kadifekale ise 180 metre yüksekliğiyle çevresindeki ovalara, bütün İzmir körfezine hakim...

Ve oraya 193 hektarlık yeni İzmir’i kuruyor...

Surları tepeden Basmane’ye indiriyorlar, Kemeraltı’ndan denizle birleştiriyorlar.

Tepeyle liman arasında en düz olabilecek noktada, hafta sonu Agora’da oturdum bu gerçek olayları dinledim...

Smyrna Antik Kenti Kazı Başkanı Doc. Dr. Akın Ersoy

 İzmirliler neden 4 kat daha mutlu?

Eski Smyrna Bayraklı da, yeni Smyrna Pagos Tepesi dediğimiz Kadifekale’de kuruluyor...
Büyük İskender eski Smyrna’yı Lidyalılar’dan alınca, yeni şehri daha güvenlikli bir yere yapmak istiyor...
Bir gün Pagos Tepesi’nde (Kadifekale) avlanırken, bir ara ulu çınarın altında uykuya dalıyor.
Rüyasında tanrıçaları görüyor ve Nemesis’ler Büyük İskender’e “Yeni kenti burada kur.
Pagos Tepesi eteklerine yerleşecek olanlar, eskisinden 4 kat daha mutlu olacaklar” diyor.
Kent bunun üzerine orada inşa ediliyor, surları, bugün üzerinde bulunduğumuz agorası o bölgeye yapılıyor...
Bugün de İzmirliler hepimizden 4 kat daha mutlu ve keyifli bir hayat sürüyor bana göre...
Kesinlikle Büyük İskender’in gördüğü rüyanın etkisi var bunda...

40 bin kişilik bir kent...

Milattan Önce 1000’lerde kentin nüfusunun ne olduğunu sordum Akın Ersoy Hoca’ya...
“Araştırmacılar, şehir planlamacılar şöyle hesap ederler” diyerek başladı anlatmaya...
“1 hektar başına 100 ile 200 kişi olur... Burada 100 kişinin düştüğünü varsayarsak ve 193’le çarparsak yaklaşık 20 bin kişi yapar...
200’le çarparsak 40 bin kişi yaşıyordu bu kentte diyebiliriz...”

Kaçırılan eserler dünya müzelerinde

18, 19 ve 20. Yüzyıllar’da, Pompei’den Yunanistan’a, Anadolu’ya musallat olup tarihi objeleri toplayan koleksiyonerler var...
(Ben tarihi eser kaçakçıları diyorum, hoca nezaketen koleksiyoner olduğunu söylüyor.)
Smyrna da onların at koşturduğu bir alan.
Buradan ele geçirdikleri antik malzemeyi gemilerle götürüyorlar.
Bugün Louvre ve British Museum olmak üzere bütün müzelerde buradan gemilerle götürülmüş eserleri görebilirsiniz...

Yine Ahmet Piriştina

İzmir’in efsane Belediye Başkanı Ahmet Piriştina, görev yaptığı 5 yıl boyunca (1999-2004) her konuda vizyonerliği ile taraflı tarafsız herkesin takdirini kazanmıştı...
O vizyonerliğine bir kez daha tanık oldum.
Meğer Smyrna Antik Kent kazılarının bugünlere gelmesine de rahmetli Ahmet Piriştina ön ayak olmuş...
Smyrna Antik Kenti’nde ilk kazılar, Piriştina’dan çok önce, 1932 yılında başlıyor.
Smyrna Antik Kenti’nin bulunduğu yer Osmanlı döneminde mezarlık olarak kullanılmış.
Hatta mezarlığın hemen yanı başında Namazgah var, bu yüzden semtin adı bugün hâlâ Namazgah Mahallesi olarak anılıyor.
1932’de belediye, mezarlığı kent dışına kaldırıyor ve burayı park yapmaya karar veriyor.
Düzenleme çalışmaları yapılırken bulunan eserler sonrasında ilk kazı çalışması başlıyor.
İlk kazıyı yapan da İzmir Müzesi Müdürü Selahattin Kantar...
Sonraki yıllarda da burayı hep Türk arkeologlar kazıyor, yabancılar zaman zaman yardımcı oluyor...
2. Dünya Savaşı’nda kazılara ara veriliyor. 50’lerde biraz daha çalışma yapılıyor.
Ekonomik zorluklar aksatıyor falan derken 1990’lara geliniyor...
99’da koltuğa oturan Ahmet Piriştina, Agora ve çevresini koruma projesi geliştiriyor.
İlk defa onun döneminde bu alandaki sivil yapılar kamulaştırılıyor ve bugün ortaya çıkan eserlerin önü açılıyor...
2004’te göreve gelen Başkan Aziz Kocaoğlu da aynı hassasiyeti göstermeye devam ediyor Smyrna’ya...
2007’de “Müzeler asli işini yapsın, kazıları üniversitelere verelim” dendiğinde de kazıya
9 Eylül Üniversitesi talip oluyor...
O günden beri 9 Eylül Üniversitesi adına kazılar Doç. Dr. Akın Ersoy başkanlığında sürüyor...

Demirören ve Total’e teşekkürler

Rahmetli Ahmet Piriştina’nın kazılarla ilgili ilk ciddi adımı atması ne kadar önemliyse, kazıların bugüne gelmesinde Total’in 11 yıldır kesintisiz süren desteği de önemli...
Total’in 2007’de 9 Eylül Üniversitesi’nin kazıları devralmasıyla başlayan desteği, bugüne kadar kesintisiz devam etmiş...
Kazıları sürdüren Doç. Dr. Akın Ersoy Hoca, “Büyükşehir Belediyesi maddi ve manevi her zaman destekçimiz oldu. Bununla birlikte Total ve Demirören Grubu da mali desteği hep devam ettirdi, hâlâ devam ediyorlar. Devletin verdiği destek daha sınırlı. Türkiye’de süren 450 civarı kazı var, Kültür Bakanlığı hangi birine kaynak ayırsın? Bu yüzden Total’in bize desteği çok önemli. Son yıllarda özel sektörün ilgisi arttı, yerel yönetimlerin de... Hepsine teşekkür ediyoruz” dedi.

Total Oil Türkiye A.Ş. Satış Direktörü Göker Gürkaya

Antik kentin 10’da biri kazıldı

Smyrna Antik Kenti, 193 hektarlık alana kurulu bir antik şehir.
Şu an sadece Agora’nın bulunduğu 4 hektarlık bölümde kazı çalışmaları sürüyor.
Kadifekale’de tepede bulunan tiyatro ve stadyumu da eklersek, toplamda çalışma yapılacak alan 20 hektara çıkacak...
Yani tarihi yapının sadece 10’da 1’i...
Peki geri kalan 10’da 9’luk bölümü çıkarılabilir mi?
Zor, çünkü o 193 hektarın üzerinde bugün Kemeraltı’nın tamamı da dahil olmak üzere Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde yapılan binlerce yapı bulunuyor.
“Belki bir gün teknoloji ve teknikler geliştiğinde çıkartılabilir. Bugünün tekniğiyle çıkartmaya kalksak, o zaman Atina’yı, Roma’yı da tamamen boşaltmak gerekir. Nasıl ki oralarda küçük küçük yıllardır bitmiyorsa kazılar, burada da öyle olacak” dedi Akın Hoca...

Yılda 75 bin ziyaretçi

Antik Smyrna Kenti’ni gezen turist sayısını da merak edip sordum tabii...
Turistleri getiren büyük cruise gemilerinin geldiği dönemde yıllık 75 bin kişiye çıkmış...
Son yıllardaki sıkıntılardan dolayı cruise gemileri sahillerimize uğramaz oldu...
Buna rağmen 2016’da 42 bin 500...
Geçen yıl 45 bin kişi ziyaret etmiş Antik Smyrna Kenti’ni...
Bu yıl cruise gemileri dümenlerini yeniden sahillerimize kırmaya başladı...
Yılın ilk 6 ayında gözle görülür bir ziyaretçi artışı olmuş.
2018’de 50 binden fazla kişinin gezmesi bekleniyor antik kenti...