Abdullah Gül Tahran’a; ABD-İran arasındaki halka…

Herhangi bir zaman aralığında yapılacak görüşmeler cinsinden değil bunlar. Hillary Clinton’un Türkiye’ye yaptığı ziyaretin ve “Başkan Obama’nın bir ay içinde Türkiye’ye geleceğini” ilân etmesinin neredeyse 48 saat sonrasına denk düşüyor.

Hillary Clinton, Ankara’ya uçmadan önce, ay sonunda Afganistan ile ilgili bir “uluslararası konferans”tan söz etmiş ve oraya “İran’ın katılmasının beklendiğine” ilişkin üstü kapalı bir “davet” iletmişti. Amerika-İran arasında doğrudan görüşmelere geçilmesinin kapısının aralanacağına ilişkin böyle bir sinyalin hemen arkasından, Amerika’nın güçlü bir profil çizeceği belli Dışişleri Bakanı, Ankara’ya geldi, Tahran’a gitmek için bavullarını hazırlamakta olan Türk Cumhurbaşkanı ile de görüştü.

Tam 30 yıldır ilişkileri kopuk ve İran nükleer programı nedeniyle bir “potansiyel savaş”ın eşiğinde dolaşan, zaten son 5-6 yıldır “medeniyetler çatışması”nın iki kutbu görüntüsüyle uluslararası boyutlar taşıyan “Ortadoğu Soğuk Savaşı”nın başlıca tarafları olan Amerika ile İran arasında bir “temas arayışı”, dünya dış politika gündeminin başında. Örneğin, dünkü Washington Post gazetesinin neredeyse tüm köşe yazıları bu konuya ayrılmıştı.

Türkiye’nin içinde bulunduğumuz tarih döneminde, çok özel “jeostratejik konumu”, Amerika ile İran arasında “köprü” rolü oynama yeteneğine sahip olmasından kaynaklanıyor. Sadece, coğrafyadaki yeri nedeniyle değil; asıl olarak dış politika duruşu nedeniyle.

Barack Hussein Obama’nın bir ay içinde Türkiye’yi ziyaret edeceğinin açıklanması, yeni Amerikan yönetimin çarpıcı bir “algılaması”nı ve Türkiye’yi dünyanın “pivot ülkeleri” arasında gördüğünü ifade ediyor.

***                 ***             ***

Amerika’nın Türkiye’ye yönelik “özel yaklaşımı”nın “öncü kuvveti” olarak Ankara’ya gelen Hillary Clinton’un ziyaretine ilişkin Türkiye’de yapılan bazı değerlendirmeler, Amerika’nın yeni politikası ve Türkiye’nin bu politikadaki “imtiyazlı konumu”nu anlamaktan ziyade, Türkiye’nin iç politikasındaki duruşlardan kaynaklandığı belli olan çarpıtmaları yansıttı.

Obama yönetiminin “laikliğe vurgu” yaptığı ve Türkiye’yi artık “ılımlı İslâm ülkesi” gibi gördüğünün tarihe karıştığını ileri sürmeye kadar varan değerlendirmeler izledik. Clinton’un Anıt Kabir’i ziyareti bile abartılarak önemsendi. Sanki, Ankara’ya gelip de Anıt Kabir’e ayak basmayan bir Amerikan yetkilisi varmış gibi.

“Ilımlı İslâm” sözcüğünü Dışişleri Bakanı olduğu sırada General Colin Powell ile şu anda da Amerikan dış politikasının en önemli şahsiyetlerinden biri olan Richard Holbrooke, Türkiye’ye dönük övgü niyetiyle kullanmışlardı. “İslâm köktendinciliği”ne karşı “Türkiye örneği”ni Amerikan kamuoyu ve uluslararası kamuoyuna olumlu biçimde yansıtma niyeti taşıyan bu açıklamalar, “ABD, Türkiye’yi ılımlı da olsa bir İslâm ülkesine dönüştürmek istiyor” diye belirgin bir “anti-Amerikan vurgu”yla sunuldu.

Amerika, her vakit Türkiye’yi öncelikli olarak bir “NATO müttefiki” olarak “Batı sistemi” içinde görmüş ve öyle görmeye devam etmek istediği içindir ki, Türkiye’yi Batı’ya sağlam bir çıpa ile bağlayacağı  düşüncesi ile “AB tam üyeliği”ni sürekli olarak desteklemiştir.

Obama ile geldiğimiz noktada ve Obama’nın Türkiye’ye gelecek olmasıyla, bu “temel Amerikan yaklaşımı”nda bir değişiklik söz konusu değil. Üstelik, “Laiklik vurgusu” ve “ılımlı İslâm’a son” diyenlerin tam tersine, yeni yönetim “Batı’daki Türkiye’nin Müslüman karakteri”ne yeni Amerikan dış politikasında yapıcı ve özel bir önem atfediyor.

Obama’nın Türkiye’ye geleceğine ilişkin Washington Post haber-yorumunda “Başkan Obama önümüzdeki ayki Avrupa gezisinin sonunda Türkiye’yi ziyaret edecektir. Bu karar, (Başkan’ın) İslâm dünyasına yönelik olarak ortaya çıkan diplomatik yaklaşımında, ılımlı Müslüman ulusun (yani Türkiye’nin) merkezi konumunu yansıtıyor” deniyor.

 “Irak, Afganistan ve Filistin topraklarında ABD politikalarından hayal kırıklığı duyulduğunu hatırlatan haber-yorum yazısı şu dikkat çekici cümleyle devam ediyor: “Arap-olmayan bir Müslüman ulus olarak Türkiye, yönetimin kilit bir müttefiki olarak işlev görmek bakımından iyi bir konumdadır.”

Bunun ardından gelen şu cümle ise, Türkiye’deki bazılarını rahatsız edebilir: “Ilımlı İslâmcı bir partinin yönetimindeki Türkiye, Arap Ortadoğu’sundaki diğer hükümetlerin benzer bir başarıyı gösteremediği ölçüde dinî ve laik değerleri demokratik sisteminde bir arada tutabilmeyi becerdi.”

Amerikan yönetim yetkilileri ise Obama’nın Türkiye ziyaretinin anlamını şöyle anlatıyorlar: “Bir Avrupa gezisini, son durak olarak Türkiye ile tamamlayarak, Obama Türkiye’nin gelişen bir pazar, askeri müttefik ve Hazar havzasından gelecekte akacak petrol ve doğal gazın güvenliğini sağlayacak bir baş oyuncu olarak önemini vurgulamak istiyor.”

Obama, önce G-20 Zirvesi için Londra’da, ardından NATO Zirvesi için Strasbourg’da, sonra AB Dönem Başkanlığı nedeniyle Prag’da ve en sonunda Türkiye’de olacak. Marc Grossman, “Türkiye ziyareti gezisinin önceki üç durağını birbirine bağlama etkisi taşıyacaktır. Bu, bizim Türkiye ile derin ittifakımızın altını çizmektir, yani Türkiye’yi Avrupa’nın önemli bir parçası ve Müslüman dünyanın önemli bir sesi olarak görmekteyiz” diyor.

***                 ***                ***

Obama’nın gezi gündeminde bulunmamakla birlikte, G-20-NATO-AB halkalarına Türkiye’yi eklemek, önümüzdeki dönemde ABD’nin Türkiye’nin AB hedefine çok güçlü bir destek vereceğine ilişkin bir “sembolizm”i hiç kuşkusuz taşıyor.

Obama’nın ilk denizaşırı gezisinde G-20-NATO-AB halkalarına Türkiye’ye eklemesi, şayet aksine düşünenler ya da niyetlenenler şayet varsa, Amerika’nın Türkiye’yi “Batı’da tutacağı” ve “Avrupa’da gördüğü”ne delil teşkil ediyor. Tabii, bu Türkiye’nin “demokratik” bir ülke olmasına hem “güvence” oluşturuyor ve hem de Türkiye’nin “demokratik” bir ülke olmasını “zorunlu” kılıyor.

Ama Türkiye’nin bir de “Müslüman kimliği” var. Türkiye’deki bazıları bunu ya görmüyor veya rahatsızlık duyuyor ama tam da bu özelliği, Türkiye’yi Amerika’nın ve Obama’nın gözünde bu, Türkiye’yi “eşsiz” ölçüde “değerli” kılıyor ve Türkiye’nin sadece Ortadoğu’nun değil dünyanın “pivot ülkeleri” arasına yerleştirilmesini sağlıyor.

Başa dönelim:

İşte bütün bu nedenlerden ötürü Hillary sonrası-Obama öncesi Abdullah Gül’ün Tahran ziyaretinin özel bir anlamı ve önemi var…