Zona nedir?

Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları İmmunoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Şükran Köse ve Uzm. Dr. Tuba Demirci Yıldırım, zonanın teşhis ve tedavisi hakkında ayrıntılı bilgiler verdi...

“Zona olarak da bilinen herpes zoster, su çiçeği sırasında duyusal sinir bağlantı noktalarına yerleşerek gizli seyreden Varisella Zoster Virusunun (VZV) yeniden aktivasyonundan kaynaklanan bir hastalıktır. VZV insanda enfeksiyona neden olduğu bilinen 8 herpes virustan birisidir. Genellikle tek veya iki bitişik dermatom (duyu bölgesi) hattında meydana gelen ağrılı, vücudun tek tarafında içi sıvı dolu kesecik şeklinde döküntü ile karakterizedir. Zona geçirme sıklığı dünya çapında artmaktadır. Zona Amerika’da yılda 1,2 milyondan fazla kişide ortaya çıkıyor. Yaşam boyu ortalama zona gelişme riski yüzde 30’dur ve ciddi hastalık bulgularının (sakatlık, görme bozuklukları, sinirsel bozukluklar vs) ortaya çıkmasına neden olur.

RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

* Yaş: Zona gelişimi için en büyük risk faktörüdür. Vakaların yüzde 20’si 50 ila 59 yaşları arasında, yüzde 40'ı ise en az 60 yaşındaki kişilerde görülür. 85 yaşına kadar yaşayan kişilerin yaklaşık yüzde 50 'sinin zona nöbeti geçireceği tahmin edilmektedir. *  Bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar: T hücresi aracılı bağışıklığın azalması nedeniyle VZV reaktivasyonu açısından yüksek risk altındadır. Buna organ nakilli hastalar, seçilmiş immünomodülatör tedavileri alan hastalar, kemoterapi ve/veya kortikosteroidlerle tedavi edilen hastalar ve AIDS'li hastalar dahildir. Bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda komplikasyon oranı da önemli ölçüde daha yüksektir. *  Cinsiyet: Kadınlarda daha fazla görülür. * Travma: Özellikle de kranial (kafa) herpes zoster için bir risk faktörüdür. * Diğer faktörler: Altta yatan malignite(kanser) ve kemoterapi, hücre aracılı bağışıklık bozuklukları ve kronik akciğer veya böbrek hastalıklarında zonayı arttıran risk faktörleridir. *  Bulaş: VZV aktif herpes zoster lezyonlarıyla doğrudan temas yoluyla veya lokalize herpes zosterli bireylerden hava yolu ile gerçekleşir. Kabuklanmadan sonra lezyonların bulaşıcılığı kaybolur.

NASIL TEDAVİ EDİLEBİLİR?

Tedavi endikasyonları semptomların süresine ve çoklu hastalık durumların varlığına veya yokluğuna bağlıdır. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde tedavi daha uzun ve daha ağırdır. Tipik tedavi süresi yedi gündür. Akut sinir iltihabı gelişen hastalarda ağrı kesici tedaviler, kortikosteroidler tedaviye yardımcı ajan olarak kullanılabilir.

AŞI ÇOK ÖNEMLİ

Mevcut aşılardan herhangi birisi ile yapılan bağışıklama VZV'ye spesifik T hücresel bağışıklık yanıtlarında artışa yol açar. Bu durum aşının hastalığı önleme veya hafifletmedeki etkinliğine katkıda bulunur. Rutin aşılama 2 dozluk seri rekombinant zoster aşısı (RZV), 2-6 ay ara ile minimum aralık 4 hafta olacak şekilde önerilmektedir. İmmun baskılayıcı tedavi alacak kişilerde aşılama mümkün olduğunca bağışıklık sistemi baskılanmadan önce yapılmalıdır. Bunun yapılamadığı durumlarda aşılama, aşının etkinliği, hastanın zona geliştirme riski ve aşılamanın potansiyel riskleri dikkate alınarak bireyselleştirilmelidir.