Osmanlı’nın kaçıncı yıldönümü?!

Ayşen GÜR

Osmanlı Devleti 1299'da kurulmuş. Şimdi 700. yıldönümünü kutluyoruz.

Toplumsal Tarih Dergisi'nde Hamdi Can Tuncer'in ilginç bir yazısı yayımlanmış. Bu yazıya göre öyle anlaşılıyor ki, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında bu kuruluş tarihi (1299) konusunda bir fikir birliği yok.

Yazar, ‘Acaba eskiden de kuruluş yıldönümü kutlanır mıymış?’ diye araştırmaya girişiyor, sonunda bir tiyatro ilanı buluyor. Başlığı şöyle:

‘Devlet-i Aliyye-i Osmaniye'nin 667. Sene-i Devriyesi Şerefine!’

O da ne? İlanın tarihi hicri 1334, yani miladi 1915!

1915'te devletin 667'nci kuruluş yıldönümünü kutluyorlar!

Öyleyse acaba kuruluş tarihi olarak ne alıyorlar?

Karaca Hisar'ın I. Osman (Gazi) tarafından alınıp burada onun adına ilk kez hutbe okunuşunu... Bu olayın tarihi olarak da 667'yi (miladi 1268) veriyorlar. Yazarın bulduğu tiyatro broşüründe şöyle yazıyor:

‘Altı buçuk asır mukaddem, bugüne müsadif günde Dursun Fakih Karaca Hisar'da Osman-ı Evvel namına ilk hutbeyi okudu. İşte o tarihten bugüne kadar Türk dehası, muhteşem asker bir devletin esasını kuruyor, muazzam, temiz bir saltanatın temel taşları atılıyor...’

Yazar şaşkınlık içinde: İyi de, Karaca Hisar 1268'de fethedilmedi ki, çok daha sonra fethedildi!

Daha sonra yazar bu defa Metin And'ın verdiği bir başka örneği hatırlatıyor: 1911'de de Şark Dram Kumpanyası Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun 613'üncü yıldönümü dolayısıyla bir oyun oynamış!

Hamdi Can Tuncer şöyle diyor:

‘(1299) tarihi oldukça muğlak ve tartışmalı bir tarihtir ve tarihyazımının çetrefilli konularından biridir. Böylesi büyük bir sorun elbette bu kısa yazının sınırlarını aşıyor.’

Osmanlı'nın kuruluş tarihi tartışması tabii benim sınırlarımı büsbütün aşar. Ama yıldönümü kutlamaları konusunda naçizane bir fikrim var:

Bence, eskiden devletin kuruluş tarihi Osmanlıların pek umurunda değilmiş. Sadece Osmanlıların değil, başka monarşilerin de. Ama 20. yüzyıl başında, Avrupa'nın bütün monarşileri yıldönümlerini muhteşem şekilde kutlamaya başlamışlar. Uyruklarını yeniden tacın etrafında birleştirmek için olsa gerek. Osmanlılar da (özellikle bu tip propagandalara bayılan iktidardaki İttihat ve Terakki) bu kutlama işinde onları izlemişler...

Zaten birçok geleneğin kökeni, çok eski zamanlara değil, modern çağlara dayanır. Yıldönümü kutlama geleneği de öyle.