Bir başka hazirede ilginç mezarlar

Ayşen GÜR

Hazire (bir türbenin bahçesindeki mezarlık) kelimesi, dilimize iyice yerleşti. Tartışma, Süleymaniye Külliyesi'ndeki Kanuni'nin türbesinin haziresine kimler gömülebilir, kimler gömülemez diye sürüp gidiyor.

Bildiğim kadarıyla, padişah türbelerinin hazirelerinde yıllar boyu öyle biriyle ilgisiz insanlar gömülmüş ki! Bugün Ersin Kalkan'ın Süleymaniye haziresiyle ilgili haberini okuyun.

Ben ise, II. Mahmud Türbesi'nden söz etmek istiyorum. Cağaloğlu'nda, Divanyolu'nun üzerindedir bu türbe. Türbede II. Mahmud, oğlu Abdülaziz ve torunu II. Abdülhamid yatıyor (başka hanedan üyeleriyle birlikte toplam 18 sanduka var).

Ama bahçede dolaştığınızda birbirinden ilginç isimler görüyorsunuz. Yaklaşık 140 mezar var. En ünlüsü, Ziya Gökalp'inki. Cumhuriyet döneminde ölmüş bol bol sultan, hanım sultan ve sultanzadenin yanısıra Tophane Müşiri Ahmed Fethi Paşa'nın çok güzel yapılmış bir mezarı bulunuyor. Niye oraya gömüldüğü tam anlaşılamayan bir sürü insanın mezarı daha var.

Asıl ilginci, türbenin kapısının hemen yanında yer alan Şeyh Bedreddin'in mezarı. Simavne Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin'i herkes 15. yüzyıl başında Osmanlı devletine karşı başlattığı, hüsranla biten isyanıyla tanır. Peki, padişaha karşı ayaklanmanın sembolü haline gelmiş bu din bilgini niçin padişahların türbesinin bahçesinde yatıyor?

Şeyh Bedreddin Serez'de gömülmüş. 1924'te mübadele olunca Türkiye'ye göç etmek zorunda kalan Türkler onun kalıntılarını da bir sandukayla İstanbul'a getirmişler. Ama Simavne Kadısı'nın oğlunu padişahların yanına gömmek fikri, 27 Mayıs'tan sonra doğuyor. Çünkü Bedreddin'in mezarı buraya 1961 yılında taşınmış. Sanki padişahlara ‘‘atanıza ve iktidarınıza isyan etmiş olan şeyhle yanyana yatın bakalım!’’ diye nispet yaparcasına...

II. Mahmud Türbesi'nin haziresinde bir İş Bankası müdürünün mezarını da gördüm ben. Çok şaşırdım. Şu anda bakıyorum, notlarımdaki ölüm tarihi, bankanın kuruluşundan önceki bir tarih. Araştıracağım.

Aylar önce II. Mahmud Türbesi'ne yaptığım bu ziyareti, Süleymaniye tartışması başlayınca hatırladım. Orada ya da başka bir padişah türbesi haziresinde hissedecekleriniz aynıdır: Bir hanedan tarihi değil, toplumsal bir tarih, rastgele diyebileceğiniz bir düzenle yanyana gelmiş insanlar!

Kesinlikle korunması gereken bir tarih: Mezar taşları bize çok şey anlatır.