Engelli avukatların istihdam sorunları

Bugün, bana ayrılan bu sütunlarda, okurlarımdan Av. Esen Öztoprak Yılmaz’dan aldığım bir mesajı paylaşmak istiyorum sizlerle. Tüm engelli avukatlar adına yazdığını ifade eden Öztoprak, şunları söylüyor:

“Yüksek lisans mezunu, 15 yıllık deneyimi olan, %40 ortopedik engelli bir avukatım. Birçok kurumsal firmada, banka genel müdürlüğü başta olmak üzere çeşitli pozisyonlarda görev yaptım. Ancak, neredeyse 2 senedir işsizim. Bir iş bulabilmek için genel engelli alım ilanlarına ve normal kategoride yayınlanan avukat ilanlarına sürekli başvuru yapmama rağmen işe alınmıyorum. Avukat ilanlarında, ne yazık ki, “engelli” kontenjanına yer yok. Artık başvurmadığım yer, çalmadığım kapı kalmadı. İŞKUR’da da kaydım var.

2 senedir işsiz olmamın en büyük sebebi üniversite mezunu kalifiye engellilerin özel sektörde çok az istihdam edilmesi. Hatta lise mezunları bizlerden çok daha kolay iş buluyor. Şöyle ki; özel sektör engelli kadrolarını beden işçisi, büro memuru, ofis boy gibi az ücret vereceği pozisyonlarla doldurmakta; bizim gibi kalifiye engellileri tercih etmemekte. İŞKUR’da ya da özel kariyer sitelerinde engelli avukat iş ilanı bulunmamakta. Çok iyi bir özgeçmişe sahip olmama rağmen engelli olduğum için maalesef önyargı nedeniyle normal kategoride açılan avukat kadrolarına da alınmıyorum. Engelli olmasaydım bu kıdem ve eğitimimle, eminim ki, çok kısa bir sürede bir iş bulabilirdim.

Ben sadece bir örneğim, ama tek değilim. Engelli avukatların büyük çoğunluğu benim gibi işsizlik problemleri, önyargılar ve maddi sorunlarla boğuşmaktalar.

Özel sektör bu durumdayken; kamuda da engelli avukatlar için tablo pek parlak değil. Kamu kurumlarının çoğunda yıl içerisinde KPSS (Kamu Personeli Seçme Sınavı) puanı ile dışarıdan avukat alımı yapılırken, EKPSS (Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı) geçerli sayılmamakta. Bilindiği gibi engelliler sadece EKPSS ile kamuya atanmakta. Ancak; 2012 yılından bu yana gerçekleştirilen EKPSS’ler sonucunda –yani 6 yıldır- lisans bazında toplamda 14.570 kişi kamuya yerleştirilirken, istihdam edilen engelli avukat sayısı 80 kişi ile sınırlı kalmış durumda.

EKPSS ile kamuda istihdam bekleyen engelli avukat sayısı azımsanamayacak kadar çok.

6 yıl boyunca toplamda 1000’i aşkın avukatın bu sınava girmesine karşın sadece 80 kişilik kadro açılmış olması, içinde bulunduğumuz ve anlatmaya çalıştığım müşkül durumu ispat ediyor.

Oysa aynı süreçte 992 engelli mühendis, 127 engelli psikolog, 111 engelli veteriner, 94 engelli sosyolog alınmış; ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı 3451 engelli öğretmen istihdam etmiş bulunuyor. Kaldı ki tüm kurumlar bazında, KPSS merkezi atama ve KPSS puanı ile açıktan alımla istihdam edilen engelsiz avukat sayısı da 4797. Ancak; 2016/II. Atamada EKPSS ile kamuda sadece 1 adet engelli avukat istihdam edilmiş; bazı yıllarda alım dahi olmamıştır. Oysa engeli olmayan meslektaşlarımız özel sektörde zaten kolaylıkla iş bulabilmektedirler. Bu noktada biz engelli avukatlara negatif ayrımcılık değil pozitif ayrımcılık yapılarak kamuda istihdamımız için kadro sayılarının arttırılması gerektiği açıktır.  

Ancak, kadro olmadığından “Avukat” olarak istihdam edilemeyen avukatlar, başka kadrolardan tercih yapmak zorunda kalmaktadırlar. Bu arkadaşlarımız, büyük emeklerle Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra, mecburen ya düz büro memurluğu ya da kamuda santral memuru, evrak memuru olarak çalışıyorlar.

Devlet memurları Kanununun 36. Maddesinin 5. Bendinde Avukatlık hizmetleri sınıfının bizatihi zikredilmiş olmasına karşın, normal/diğer alımlarda gözetilen kadro sayısının yanında, engelli avukatlara ayrılan kontenjanların çok kısıtlı tutulması bu kanunun ruhuna aykırı bir tutumdur. Zikrettiğim şekilde engelli avukatlara yönelik yalnızca 1 kişilik kadro açılırken, bazen de kadro hiç açılmamıştır.

Hukuk mezunu engellilerin hâkim ve savcı olabilmesinin de önü kapalıdır. Hâkim ve Savcılar Kanunu Madde 8 (g)’ de (adayların nitelikleri) şu ifadeler yer alır: “Hâkimlik ve savcılık görevlerini sürekli olarak yurdun her yerinde yapmasına engel olabilecek vücut ve akıl hastalığı veya engelliliği, alışılmışın dışında çevrenin yadırgayacağı şekilde konuşma ve organlarının hareketini kontrol zorluğu çekmek gibi engeli bulunmamak”. Engelliliğe dayalı ayrımcılık olarak nitelendirilen bu hüküm, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ne aykırıdır.

İstihdam ve çalışma bir insan hakkıdır. İstihdamda her türlü ayrımcılığı yasaklayan Engelliler Hakkında Kanun’dan, engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında çalışma hakkına sahip olduğunu kabul eden Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nden ve “çalışma herkesin hakkı ve ödevidir” diyen T. C. Anayasası’ndan güç alarak, engellilerin istihdamına yönelik politikaları geliştirmeyi görev edinmiş herkese soruyorum: Zor şartları aşarak yüksek lisans mezuniyet seviyesine kadar yükselen, mesleki kariyer yapmış bir engelli olmak suç mu?

Ben, eğitim hayatım boyunca tüm engellemelere göğüs gererek büyük emeklerle oluşturduğum bu kariyerimden sonra gidip santral memuru ya da büro memuru mu olayım? Kendi mesleğimde, hak ettiğim kıdemde iş bulabilmek için kime nereye başvurmalıyım? Neden EKPSS tercihlerinde, lisans mezunu mesleklere kendi mesleklerinde atama şansı verilmiyor? Hemen her kurumun avukat kadrosuna ihtiyacı varken, neden engelli avukat kontenjanı yok denecek kadar az? Biz, büyük emeklerle ve zorluklarla hukuk eğitimini tamamlayan avukatlara kendi alanlarında istihdam hakkının tanınması gerektiğine inanıyoruz.

Ve EKPSS ile alımlarda engelli avukat kadrolarının arttırılması, düz memurlukların yanı sıra engelli avukatlara da kadro açılması hususunda tüm Bakanlıkların, Kamu Kurumlarının ve devletin ilgili mercilerinin duyarlılık ve desteğini talep ediyoruz.

Engelli avukatlar olarak bu sorunlarımızı görüşmek üzere, 01 Ağustos 2018 Çarşamba günü Ankara'da önemli bir ziyaret gerçekleştirdik. Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi’nde,  Engelli Hakları Çalışma Grubu ile engelli avukatların atanması hakkında bir toplantı yaptık. Bu toplantıyı, Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi Avukatı Özge Görel, Bursa Barosu avukatlarından Av. İrfan Eser, Engelliler Konfederasyonu Başkanı Av. Turhan İçli, Türkiye Körler Federasyonundan Av. Hasan Tatar ve Av. Süha Sağlam’ın katılımıyla gerçekleştirdik.

Ayşegül Hanım, atanamayan ve maalesef bugüne kadar atanmaları için bir politika geliştirilmeyen avukatların istihdam problemlerini gündeminize alıp bizlerin sesi olursanız çok seviniriz.”

İstihdam kuralları benim çok iyi bildiğim bir konu değil, bu yüzden aldığım mesajı yorumsuz olarak paylaşmayı tercih ettim sizlerle. Ancak eminim ki, konunun ilgilileri gereğince değerlendireceklerdir ifade edilenleri.  

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…