Mutlu çocuk yetiştirmek istiyorsanız

Kafasının çalışma biçimini sevdiğim, yazılarından ve kendisinden çok şey öğrendiğim biri. Bence Özgür’ün kitap yazması gerekiyor, hem köşeyi döner hem de biz ana-babalara büyük bir hizmet...

Çocuk yetiştirmek zor. Dünya değişiyor, sorunlar da değişiyor. Farklı bakış açılarına ihtiyaç var. Özgür pedagog değil ama Alya konusunda birkaç kere fikir aldım. Açıyorum, soruyorum.

Her söylediği kafama yatıyor mu? Hayır. Ama çok okuduğunu, eğitim bilimi konusunda kendini sürekli geliştirdiğini biliyorum.

Anlayacağız bugün ve yarın okuyacaklarınız, tamamen benim kendi çocuğumla ilişkimde bana ışık tutsun diye ona sorduğum sorgular...

Biliyorum ki, benim kafamı meşgul eden şeyler sizinkini de ediyor. Bu iyiliğimi de unutmayın!

“Mutlu çocuk” yetiştirmek istiyoruz, nasıl yapacağız?
- Mutluluğun özünde, “kabul görmek” var. Kabul gören çocuklar, insanlar mutlu oluyor. Ama hangi özellikleriyle kabul gördükleri çok önemli. Parayla, işiyle, statüsüyle ya da başarısıyla kabul görüyorsa sürekli bir mutluluk yakalayabilmeleri imkânsız!

Neden?
- Çünkü o zaman, mutlu olmak için sürekli başarmaları gerekiyor! Ama bu kalıcı değil. Ancak kişiliği, kimliği ve değerleriyle kabul görenler her zaman mutlu olur. Çünkü kalıcı olan bu. Çocuk, “Ailem beni, sadece ben olduğum için seviyor!” demeli. “Başarılı olursam beni sevecekler” diye düşünmemeli. Bunların temelleri de ailede atılır. Bizler çocuklarımıza “koşullu sevgi” sunarsak, yani “Yüksek not alırsan seni severim!” dersek, çocuğumuz başarılı olur ama mutlu olamaz. “Başarı odaklı insanlar” için başarı, ihtiyaç ve amaçtır. O olmadan kendilerini “değerli” hissedemezler. Değersiz hisseden kişi de, altı delik testi gibidir. Başarı ile testi dolar ama sonra yine boşalır. Bir de “sağlıklı başarı” var...

O nasıl oluyor?
- Sağlıklı başarı “etki” yaratmaktır. Başarı burada amaç değil, sonuç. Şöyle bir örnek vereyim: “En iyi köşe yazısını yazmalıyım” diyen kişi, eninde sonunda başarısız ve mutsuz olacaktır. Ama “Yazılarımla insanlara sağlıklı yaşamaları için yol göstermeliyim!” diyen kişi asla başarısız olmaz. Her yazı, buna hizmet eder. Tutku ve yaşam enerjisi asla bitmez. Nobel alan insanlara sormuşlar: “Nobel kazanmanın ilk şartı nedir?” Çoğu, “Nobel için çalışmamak” demiş.

Sorumluluk duygusu nasıl verilir

1-Kural koyun: Ama koyduğunuz kurallar net ve anlaşılır olsun. Mesela, “Uslu dur!” net bir kural değil. Anne de baba da konacak kuralda hemfikir olmalı. En önemlisi de kurallar çocuk açısından mantıklı olmalı. Bir aile diyor ki, “Bir saat televizyon izlenir.” Ee üç program 1 saat 10 dakika sürüyorsa...

2-Problemi çözün: Çocuk, kurallara rağmen işini yapmıyorsa, ilk önce neden yapmadığını araştırın. Ödevini yapmıyor çünkü seviyesinin üstünde. Yemek yemiyor çünkü anneanne, gün içinde abur cubur veriyor. O zaman çocuğa kızılmaz...

3-Bedel ödetin: Her şeye rağmen yapmıyorsa, yine ceza vermeyin. Ama çocuk, davranışının bedeli ödemeli. Bedel, davranışın doğal sonucudur. Ceza değildir. Eğer elektrik faturanı yatırmazsan, elektriğin kesilir. Bu, bedeldir. Eğer elektrik faturanı ödemezsen suyun kesilirse, bu cezadır. Ve mantıksızdır. Ödevini yapmayan çocuğun bilgisayar oynaması yasaklanırsa; bu, ceza olur. Çocuk yemeğini yemeyince, aç kalırsa bu bedel olur.

4-Emek vermeyi öğretin: Bu da bizim elimizde. Tablet isteyen bir çocuğa tablet almayın. Çocuk biraz para biriktirsin, üstünü tamamlayın.

ÇOCUK, BİRİNCİ OLSA NE OLACAK!
OKUL 16 YIL  HAYAT 70 YIL

Sınıf birincisi olması kötü mü?
- Birincilik amaçsa kötü, sonuçsa iyi. Çocuk, ailesi tarafından kabul görmek için birinci oluyorsa kötü. Zaten bu çocuklar çok az çalışarak da birinci oluyorsa, daha fazla çalışmaz. Kendi kapasitesini durdurur. Bu da kötü. Ama çocuk, öğrenmek için çalışıyorsa ve sonuçta birinci olduysa, bu kötü değil. Başarı amaç değil, sonuç olmalı. Çocuk birinci olsa ne olacak ki? Birincilik ona hayat tutkusunu bulduracak mı? Okul 16 yıl, hayat 70 yıl. Ona göre yaşamak lazım...

Çocuk tembelse, bunu dert etmemek mi gerekiyor yani...
- Sebebine bağlı. Aslında özünde bu çok derin bir soru. Zaten çocukların yüzde 50’si okulda olmamalı. Çünkü o çocuklarda gerekli bilişsel beceri yok. Çok kısa bir adam nasıl basketbol sahasında değilse -farklı bir yeteneği olmadıkça- bilişsel becerisi olmayan çocuk da okulda olmamalı. Ne olacak peki? Onlar kendi yeteneklerine -spor, sanat, müzik- göre eğitilecek. Onlara özgü okullar veya aynı okul içinde farklılaştırılmış eğitim olacak. Olmaması gereken bir yerde olan çocuk -bilişsel becerisi düşük, atletik becerisi yüksek- otomatikman tembel olacaktır. Ülke olarak bu sorunu çözmemiz gerekiyor. Bilişsel becerisi varsa ama tembelse, bunun çok nedeni olabilir: Öğrenilmiş çaresizlik, başarısızlık veya başarı korkusu. Ya da otokontrolü gelişmemiştir, okul ilgisini çekmiyordur. Hiçbir insan tembel değildir. Sadece motivasyonu yoktur. Bilinçli bir seçimdir tembellik. Bunu keşfetmek gerekiyor.

(Devamı yarın: “Başarılı olduğun için seni severim” yapay sevgidir, “Başarısızlığına rağmen seni seviyorum” gerçek sevgidir.)

Fotoğraf: Emre YUNUSOĞLU