Anket savaşları 70 yıl önce de vardı
HER seçim döneminin en sıcak konusu anketler oluyor. Bir anket savaşı yaşanıyor.
Kim önde, kim kaç sandalye kazanır, hangi anket şirketi güvenilir? Maddeler daha da uzayabilir.
Çok partili yaşama henüz yeni geçmiş Türkiye’de, 1950’li yıllarda ise anket pek yaygın değildi.
Yayın hayatına 1948’de başlayan Hürriyet, 1950 seçimleri için anket düzenledi.
Fakat bu anket bugün bildiğimizden biraz farklıydı. Mesleklere göre yapılıyordu.
Öğretmenlere, memurlara, emeklilere, ev hanımlarına, genç seçmenlere ayrı ayrı hangi partiye oy verecekleri soruluyordu.
7 Mayıs 1950
Ve tahminler seçmenin parti sadakati üzerineydi.
1954 yılında ise Hürriyet bir anket düzenlemedi. Onun yerine, seçimi kimin kazanacağına ilişkin bir tahmin yarışması açtı. Seçimin sonucunu doğru tahmin edenlere 10 bin liradan başlayan ödüller verildi. Bununla ilgili haberleri daha önce aktarmıştım.
8 Mayıs 1950
GİZLİ REY, AÇIK TASNİF
1957’ye gelindiğinde Hürriyet anket işini büyüttü.
O seçimde oy kullanacak seçmen sayısı 10 milyon civarındaydı.
Hürriyet ekipleri tüm Türkiye’deki 67 şehri gezdi. Her şehirde vilayet merkezi, bir kaza, bir nahiye ve bir de köy olmak üzere 100’er kişiden toplam 26 bin 800 kişiyle görüşüldü.
20 Eylül 1957
Peki ankete katılanlar nasıl seçildi?
Hürriyet bununla ilgili şöyle bir haber hazırlamıştı:
“Ekiplerimiz bu yoklamayı yaparken, mümkün olduğu nispette, hakiki durumu aksettirmeye çalışmış, sadece bir tek partiye mensup şahısların anketimize iştirak etmesini önlemek için gayret sarf ederek, herhangi bir partinin aleti olmaktan kaçırmışlardır. Bu neticeyi elde etmek için de, ekiplerimizin toplu halde müracaatta bulunan parti mensupları yerine, icabında kapı kapı dolaşarak, vatandaşların reylerinin alınması cihatine gidilmiştir.”
O tarihte nüfusun büyük bir kısmı köylerde yaşıyordu. 40 bin köyü tek tek gezmenin imkânı yoktu. O nedenle Hürriyet şu şerhi koymak zorunda kalıyordu:
“Bütün bunlara rağmen, gittikleri muhitin yabancısı olan arkadaşlarımız aldanmış ve istemeyerek, bilmeden parti mensubu şahısların aleti olmuş bulunabilirler.”
Hürriyet ekipleri gittikleri bölgelerde bir sandık kuruyor, ankete katılanlar da oylarını gizli kullanıyordu.
Ardından sayım açık olarak yapılıyordu.
21 Eylül 1957
VALİDEN ŞOK KARAR
Hürriyet’in dev anketi 22 Eylül Pazar gününden itibaren yayınlanmaya başladı.
Her gün üç ildeki merkez ve ilçelerdeki anket sonuçları açıklanıyordu.
Ayrıca her şehir içinde küçük bilgi notları ve yorumları yer alıyordu.
Hürriyet 9 gün boyunca toplam 27 şehirdeki tahminleri yayınladı. Bu 27 şehir Anadolu illeriydi.
Ancak 30 Eylül akşamı İstanbul Vali Vekili Kemal Hadımlı sürpriz bir tebliğ yayınladı.
Hadımlı, “Gazetelerin seçim anketi yapmasını ve neticelerini neşretmesini yasakladı.”
1 Ekim 1957
Yasak gerekçelerinden biri, anketler yapılırken, “muhtelif siyasi partilere mensup vatandaşlar arasında hadiselerin vuku bulmasıydı”.
Valiliğin bu tebliği üzerine Hürriyet anketteki geri kalan şehirlerin tahminlerini yayınlayamadı.
Aralarında İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük illerin bulunduğu 40 şehirdeki anket sonuçları öğrenilemedi.
Türkiye’nin seçim anketleriyle mücadelesi belli ki yeni değil. Anket tartışmaları 70 yıl önce de vardı.
