Doğum izni nedir?

4857 Sayılı İş Kanunun bir iş sözleşmesine dayalı olarak çalışan tüm gerçek kişileri kapsar. Kanun kapsamında kadın veya erkek işçi birkaç istisna dışında ayrıma tabi tutulmamıştır.

İş Kanunu ve sair kanuni düzenlemelerde kadınlara eşit davranılması gerektiği düzenlenmiş; gebelik, emzirme vb. durumlara ilişkin olarak ise pozitif düzenlemelere yer verilmiştir.

Doğum izni kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.

Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.

Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.

Koşullarında bir farklılık bulunmamasıyla birlikte çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.

Doğum izni almak için öncelikle gebeliğin 32. haftasının doldurulmuş olması gerekir. Toplamda 16 hafta olan doğum izni süresi hamileliğini gidişatı ve doktorun değerlendirmesine göre değişmektedir. Normal şartlarda doğum öncesi 8 hafta, doğum sonrası 8 hafta olarak belirlenen doğum izni doktorun uygun görmesi halinde doğum öncesi izne ayrılma süresi daha kısa süreye düşürülebilir.

Doğum iznine ayrılmak istendiğini belirten bir dilekçe ile iş yerine başvuru yapılması gerekir.

Doğum izni yalnızca biyolojik anneler için değildir kanunda “üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.” İfadesine yer verilerek bu evlat edinenlerin de bu haktan faydalanabilmesi sağlanmıştır.

Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra sekizer haftalık sürelerde çalıştırılmaları yasak olduğu için bu sürelerde işe gelmeyen kadın işçinin hizmet akdi işverence feshedilemez. Yasa koyucu bu sayede doğum iznine ayrılmış işçinin işveren tarafından bu sebeple işten çıkarılmasının ve işveren tarafından haklı feshin önüne geçmiştir.

Sırf hamile olduğu gerekçesi ile işten çıkarılan kadın çalışanın işe iade, haksız fesih nedeniyle hak kazandığı işçilik alacakları ve tazminat talep etme hakkına sahip olur.

Doğum yapan kadının eşi olan SSK’lı işçi de kanunumuzda mazeret izni başlığı altında düzenlenen 5 gün ücretli izin hakkından faydalanır.

Doğum parası Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından tanınan bir hak olup, ilk çocuk için 300-TL, ikinci çocuk için 400-TL, üçüncü çocuk için 600-TL olarak tek seferlik yapılan bir yardımdır.

Doğum parasının ödenmesi için annenin çalışıyor ya da çalışmıyor olması bir koşul olmayıp, doğum yapması, bebeğin sağ olması ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması şartlarının varlığı yeterlidir.

Aile ve Çalışma Bakanlığı’na bağlı birimlere başvuru yapılarak hak kazanılan bu yardımdan faydalanılabilir.