Ünlü fizikçi Léon Foucault unutulmadı

Léon Foucault, Dünya'nın kendi çevresinde dönmesinin etkisini gösteren bir düzenek olan Foucault sarkacı’nın mucidi ve aynı zamanda ışık hızının ilk hassas ölçümlerinden birini gerçekleştirmesi ile tanınıyor.

Ayrıca Ay yüzeyindeki Foucault krateri de ismini Léon Foucault’dan alıyor.

Parisli bir yayımcının oğlu olan Léon Foucault, eğitimini çoğunlukla evde aldı. Daha sonra tıp okumaya başlayan Léon Foucault kan görmeye dayanamadığı için tıpı bıraktı.

Mikroskopik anatomi alanında üç yıl Alfred Donné’un asistanlığını yapan Léon Foucault, bir yandan A. H. L. Fizeau ile beraber güneş ışığının yoğunluğu üzerinde araştırmalara devam etti

Foucault sarkacı

Léon Foucault’ı fizik dünyasına tanıtan en ünlü deneyi 1850'de yayınlanan ve Dünya'nın dönüşünü kanıtlayan deneydir. Salınımını saatlerce kendi kendine sürdüren, serbestçe asılı bir sarkaç kullanılarak yapılan deney yere çizilen bir çizgi üstünde salınmaya bırakılır ve bir süre aynı doğrultuda salınır. Sarkacın düzlemi Dünya'nın dönüşü nedeniyle giderek değişir.

Léon Foucault’ın keşfettiği “Foucault sarkacı” adı verilen bu aygıt, günümüzde de birçok müzede sergilenmektedir.

Foucault Sarkacı’nın Kuzey yarımkürede dönüşü saat yönündedir. Ekvatorda ise Dünya'nın dönme düzlemi ile sarkacın askı teli aynı düzlemde olduğu için hiç dönme olmaz.

Léon Foucault’un 1852’de geliştirdiği jiraskop ise hızla dönen bir tekerlekten oluşmaktadır. Bu aygıt, “dönme eylemsizliği” (eylemsizlik, bir cismin harekete karşı direncidir) adı verilen bir etki nedeniyle, ekseninin yönünü değiştirmeye yönelik girişimlere kuvvetle karşı koyar. Tıpkı sarkaç gibi jiraskop da, Dünya dönerken, yıldızlara göre dönme açısını korur.

Léon Foucault’un geliştirdiği Yer'in magnetik kutuplarını gösteren pusula yerine, jiraskoptan yararlanılarak yapılan ve coğrafi kuzey-güneyi gösteren cayropusula. ilk kez 1910'da Alman silahlı kuvvetlerince kullanıldı. Günümüzdeyse, hem yer, hem de uzay çalışmalarında bu aygıttan yararlanılmaktadır.

Işık hızı

Léon Foucault’un ışık hızı üstüne de önemli araştırmaları bulunmaktadır. Léon Foucault, 1850-1862 yılları arasında yaptığı çalışmalarda ışık hızının havada 298 bin km/saniye olduğunu buldu. Bu değerin günümüzdeki geçerli değerden farkı, yalnızca yüzde bir oranındadır.

Léon Foucault ayrıca, iki ayna arasına içi su dolu bir cam boru yerleştirildiğinde, hızın yüzde 25 kadar düştüğünü gördü ve böylece, ışık hızının, yol aldığı ortama bağlı olduğunu ortaya koydu.

Léon Foucault, çalışmalarının çoğunu Paris gözlemevinde gerçekleştirdi. Ancak Léon Foucault’un pahalı aygıtlarla donatılmış özel bir laboratuvar kurma isteği nedeniyle endüstriye yöneldi. Léon Foucault 1867 fuarında, marangoz ve dokuma makineleri için mekanik regülatörler sergiledi. Çabaları sonucu gerekli parayı kazandı, ama zayıf düştü.

1867'de Léon Foucault’da ilk felç belirtileri başladı. 1867'de 11 Şubat 1868'de ise hayatını kaybetti.

Google'ın Léon Foucault için hazırladığı doodle'ı

Google'ın Léon Foucault için hazırladığı özel doodle ise Foucault sarkacı şeklinde. Doodle'ın sağ tarafında bulunan butonlar ile sarkacı kontrol edebiliyorsunuz.