Stephen Hawking: Evrenin sesine yeni uyanıyoruz

Ekim ayında Profesör Stephen Hawking ile nötron yıldızlarının çarpışması sonucu oluşan yerçekimsel dalgaların varlığının tespit edilmesi konusunda bir röportaj yapmıştım. O röportaj Hawking ile yapılan son röportaj oldu.

Nötron yıldızlarının çarpışması üzerine yapılan araştırmalar bilim dünyası için çok büyük bir haberdi. İnanılmaz bir kozmik olay ilk kez bu kadar detaylı biçimde gözlenmişti.

Uzay zaman dokusundaki dalgalanmanın tespitinin yanı sıra, bilim insanları ilk kez altın ya da platinyum gibi maddeleri açığa çıkaran bir olayı ilk kez gözlemlemişti.

Tam Profesör Hawking'in anlatabileceği cinsten bir olaydı.

Hawking son yıllarda iklim değişikliği, uzay seyahati ve yapay zekâ gibi konularda sık sık konuşuyordu. Röportajları büyük ilgi uyandırıyordu. Hawking'le çok sayıda röportaj yapmıştım. Bence en heyecanlı anlar asıl uzmanlık alanı olduğu konulardan bahsetmeye başladığı zamanlardı.

Aşık olduğu fizik dünyasından bahsetmeye başladığında yeni buluşların hayatlarımızı nasıl değiştireceğinden bahsederek aklımızı başımızdan alıyordu.

Ekim ayındaki röportajın sadece kısa bir bölümünü hazırladığım haber paketinde kullanabilmiştim. Röportajın kalanı ne televizyonlarda ne de başka bir yerde yayınlandı.

Profesör Stephen Hawking ile yapılan bu son röportajın tamamını sizinle paylaşıyorum.

Hawking'in gözünden bakıldığında evren muhteşem güzellikte ama bir o kadar da gizemli bir yer olarak gözüküyor.

İki nötron yıldızının çarpışmasının gözlenmesinin ne denli önemli bir olay olduğunu bize anlatabilir misiniz?

Stephen Hawking: Bu tam bir dönüm noktası. Yerçekimsel dalgaların kaynağı ilk kez tespit edildi. Kısa gama ışını patlamalarının nötron yıldızlarının çarpışmasıyla ortaya çıktığı doğrulandı. Kozmolojide mesafelerin ölçümü için yeni bir yöntem ortaya çıktı. Müthiş yoğunluğu olan maddelerin özü hakkında da çok şey öğrendik.

Bu çarpışmanın yaydığı elektromanyetik dalgalar bize neler öğretebilir?

Stephen Hawking: Elektromanyetik radyasyon bize gökyüzündeki bir cismin milimetrik yerini söyleyebiliyor. Yıldızların yaydığı ışık ile yıldız mesafeleri arasında da ilişki kurabilir hale geliyoruz. Böylece kozmoloji alanında ilk kez yeni bir mesafe ölçüm yöntemi elde etmiş oluyoruz.

Nötron yıldızlarının kütle yoğunluğu çok yüksek. Böyle bir şeyi laboratuvarlarda deneylerle taklit etmek imkânsız. Nötron yıldızlarının çarpışmasının yarattığı elektromanyetik sinyaller, kütle yoğunluğu bu kadar yüksek maddelerin davranışı konusunda bize çok şey söyleyecek.

Bu buluşlar bize kara deliklerin oluşumu konusunda da bir şeyler söyleyebilir mi?

Stephen Hawking: İki nötron yıldızının çarpışması sonucunda kara deliklerin oluşabileceğini teoride biliyoruz. Ancak gözlemlenen son olay bizim için ilk test oldu. Yıldızların öarpışması sonucunda kütle yoğunluğu daha da fazla olan bir hiper nötron yıldızı ortaya çıkıyor. Bu yıldızın patlaması sonucunda da kara delik oluşuyor.

Bu olay, süpernova ya da nötron yıldızı ile normal yıldız birleşmeleri sonucu oluşan kara deliklerden çok daha farklı. Eldeki verilerin analizi, teorik modeller ve süper bilgisayarların yardımıyla kara delik oluşumunun dinamikleri ve gama ışını patlamaları hakkında çok daha fazla şey öğrenebileceğiz.

Yerçekimsel dalgaların ölçümlenmesi sayesinde uzay-zaman dokusu ve yerçekimi hakkında daha fazla şey öğrenebilir miyiz? Evren'i algılayışımız değişebilir mi?

Stephen Hawking: Kesinlikle evet. Kozmolojik bir mesafe ölçüm tablosu sayesinde kozmolojik gözlemlerin yeri konusunda bize çok şey söyleyebilir ve pek çok sürprizle karşılaşabiliriz. Yerçekimsel dalgaların gözlenmesi, izafiyet teorisinin test edilmesine imkân tanıyacak. Kimileri karanlık maddenin dışarıda bırakılması için izafiyet teorisinin güncellenmesi gerektiğini düşünüyor.

Yerçekimsel dalgaların ölçümlenmesi, izafiyet teorisinde yapılabilecek modifikasyonlar için de bir temel oluşturabilir.

Evren'i gözleme yöntemlerindeki değişiklikler bugün öngöremeyeceğimiz sürprizleri karşımıza çıkarabilir.

Hâlâ gözlerimizi, hatta kulaklarımızı ovuşturuyoruz. Yerçekimsel dalgaların sesine yeni uyandık.

Nötron yıldızlarının çarpışması Evren'de altın maddesinin oluşumunu sağlayan tek kozmik olay mı? Altının bu kadar nadir bulunması böyle açıklanabilir mi?

Stephen Hawking: Evet altın maddesini ortaya çıkaran tek olay nötron yıldızlarının çarpışması. Altın her yerde nadir, sadece Dünya'da değil. Bunun nedeni nükleer bağlanım enerjisinin demirde tavan yapması. Daha ağır metallerin oluşumu bu nedenle zor.