Kişiye ait dijital verilere ölümden sonra ne oluyor?

15 yaşındaki Eric Rash 2011'de intihar ettiğinde ailesi ve arkadaşları nedenini anlamak için araştırmaya girişti. Sorularına cevap bulmak için Eric'in Facebook hesabına bakmak istediler. Eric'in şifresini tahmin edemeyince Facebook'a başvurup yardım istediler. Hesap sahibi dışında birine hesaba girme izni vermenin, mahremiyet politikası ihlal edeceği gerekçesiyle, Facebook reddetti. ABD'nin Virginia eyaletinde yaşayan Rash ailesi mahkemeye başvurdu. Fakat "dijital varlıklar"ın idaresi sorununa el atan herhangi bir yasal düzenleme olmadığını gördüler.

Bu ailenin trajik mücadelesi, internetin ölüm durumlarını ele almada hazırlıksız olduğunu gösteren örnekler arasına katıldı. Aradan geçen iki yıl zarfında, ABD'de reşit olmayanlara ait verilerle ilgili bir federal yasa taslağına ek olarak, birkaç ülkede ölüm halinde ailelerin erişim hakkının çerçevesini belirleyen bazı düzenlemelere gidildi. 2009'daki South by Southwest (SXSW) festivalinde, Carroll'un ilk kez arkadaşı John Romano ile birlikte bu sorunu gündeme getirmesi üzerine, bazı ünlü şirketler ölen müşterilerin hesapları ile ilgili düzenlemelere gitti.

Hesaplara ne oluyor?

Google, kullanıcıların hesapları ile ilgili plan yapmalarına olanak tanıdığı gibi, hakkında herhangi bir talimat bulunmayan e-posta hesaplarının içeriğini de "dikkatli bir inceleme"nin ardından tedarik edebiliyor.

Facebook ve Yahoo ise mahkeme kararı olmadan herhangi bir veriyi deşifre etmiyor; fakat Facebook, ölenin yakınlarına hesabı kapatma ya da anma sayfasına dönüştürme seçeneği sunuyor. Ancak birçok internet şirketi bu alanda henüz çok geride.

Servislere ve verilere dünyanın herhangi bir yerinden internet aracılığıyla erişmeyi sağlayan bulut bilişim sistemlerinde özel finansal bilgiler, e-postalar, müzik koleksiyonları, sosyal medya etkileşimleri, fotoğraf ve daha birçok kişisel veri olmasına rağmen, veri mülkiyetine ilişkin politikalar ya bulunmuyor, ya da çok farklılık gösteriyor.

Dijital vasiyet

O halde dijital kimliklerimizi neden bilinmeze bırakıyoruz? Sorunun bir yanı, internet kullanıcılarının büyük bölümünün ölümü düşünmeyecek kadar genç olmasından kaynaklanıyor.

Fakat nüfus yaşlandıkça "dijital vasiyet" hazırlama sorunu da, daha fazla güncellik kazanıyor. İnternet üzerindeki bütün hesaplarınızın giriş bilgilerini kaydederek belirlediğiniz bir kişiye bırakma olanağı sağlayan Cirrus Legacy adlı şirketin kurucularından Paul Golding, "Binlerce kişi kayıt yaptırdı. İnsanlar ne çok şey kaybedeceklerinin farkına varıyor." diyor.

İnternet hayatınızın ayrıntılarını vasiyete koymanız mümkün değil, çünkü bunlar herkesin görebileceği belgeler. Ama vasiyette bu bilgilere nereden ulaşılabileceği belirtilebilir. Kullanıcı adları ve şifreler sürekli değiştiği için bu bilgilerin kaydedildiği kurumu sürekli bilgilendirme gereği de doğuyor.

Bu bilgileri üçüncü bir kuruma kaydetme işlemi 'dijital çevre düzenlemesi' olarak adlandırılıyor ve işletme modeli olarak giderek popülerlik kazanıyor.

Bunların sunduğu hizmetler ise geniş bir yelpaze oluşturuyor. My Wonderful Life adlı web işletmesi üyelerine öldükten sonra sevdiklerine mesaj gönderme olanağı sunuyor. ifidie adlı Facebook uygulaması ise öldükten sonra bir şakayı, fıkrayı ya da itiraf videosunu paylaşma imkanı sunuyor.

'Dijital çevre dizenlemesi'nin riskleri

Fakat 'dijital çevre dizenlemesi'nin riskleri de yok değil. Bütün hesaplarınıza ait bilgileri bir yerde toplamanız, bu yerin hacker'lerin saldırısına uğraması durumunda sizi kurban durumuna düşürebilir.

Yine Golding'in ifade ettiği gibi, şifre bilgilerinin mahkemeden talep edilmesi durumunda bu karara "uymak zorundasınız". Ayrıca, ölmüş bir aile üyesinin oturum açma bilgilerini kullanmak aslında yasa dışı. Bütün kurumsallaşmış internet siteleri sadece hesap sahibinin hesaba girme izni bulunduğunu ifade ediyor.

Kaybettiğiniz yakınınızın bilmediğiniz bir yanının ortaya çıkması da, kendisini pek memnun etmeyebilir. Dijital vasiyet işlemi hala birçok belirsizliği içermekle beraber, Digital Beyond'dan Evan Carroll, internetteki bütün hesaplarınızı şifreleriyle birlikte bir kağıda yazıp güvendiğiniz bir insana teslim etmenizi salık veriyor. "Pekçok kişi internette önemli bir şeyi bulunmadığını söylüyor. Ama hangi bilginin, günün birinde aileniz açısından değerli hale geleceğini bilemezsiniz." diyor Carroll.