Karadelik etrafında evrenin en hızlı rüzgarları keşfedildi

ABD'de bulunan Sloan Digital Sky Survey teleskobu ve Hawaii ile Şili'de bulunan Gemini ikiz teleskoplarından alınan mor ötesi ışınımları izleyen ekip, süper kütleli karadelikleri araştırmak için onların etrafındaki rüzgarların dinamiğini inceliyor. Ekipte yer alan ERÜ Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü öğretim üyesi Yrd.Doç Dr. Nurten Filiz Ak, evrenin bilinen en parlak cisimleri olan bu süper kütleli karadeliklerin, etrafındaki madde ile beraber 'Kuazar' olarak isimlendirildiğini kaydetti. Yrd.Doç.Dr. Ak, yabancı bilim adamları ile birlikte yürüttüğü çalışma temel amacının, kuazar rüzgarlarının nasıl oluştuğunu ve dinamiğini incelemek ve bu sayede karadeliklerin nasıl büyüdüğünü ve beslendiğini araştırmak olduğunu söyledi.

Kuazar rüzgarlarını inceleyen çalışma ekibinde kendisiyle beraber Kanada York Üniversitesi'nden Dr. Jesse Rogerson, Dr. Patrick Hall, Dr. Paola Hidalgo, Dr. Patrik Pirkola ile Pensilvanya Eyalet Üniversitesi'nden Dr. W. Niel Brandt'in de yer aldığını bildirdi.

"Çalışmanın, Kanada Temel Bilimler ve Mühendislik Araştırma Konseyi, ABD Ulusal Bilim Fonu ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklendiğini belirten ERÜ Öğretim Üyesi Yrd.Doç.Dr. Ak, şöyle konuştu:

"Bu karadelikler güneşin kütlesinden bir kaç milyar kat daha büyük bir kütleye sahipler. Etraflarında yeterince yakında bulunan her şeyi yutabiliyorlar. Bu yutma süreci de tıpkı bir-iki yaşındaki bir çocuğun kendi kendine yemek yemesine benziyor; tabağındakilerden çoğu etrafa saçılırken, az bir kısmı midesine gidiyor. Kuazarlar da etraflarındaki maddeleri yutarken güçlü rüzgarlar oluşuyor ve bu rüzgarlar sayesinde maddenin bir kısmını etrafa saçıyorlar. Biz de bu rüzgarları inceleyerek karadelikleri anlamaya çalışıyoruz. Bu kuazarda şimdiye kadarki en hızlı rüzgarı keşfettik. Bu rüzgarın saatteki hızı 200 milyon kilometreden daha fazla. Ayrıca çok daha yavaş olan bir başka rüzgarın da yeni oluştuğunu gözlemledik. Yeni oluşan rüzgarın hızı yaklaşık 140 milyon kilometre. Daha sonra neler olacağını görmek için bu kuazarı gözlemeye devam edeceğiz."

Dünyanın 1 milyon katı

Yrd.Doç Dr. Nurten Filiz Ak, astrofizikçilerin, bazı kuazarların etrafında güçlü rüzgarların olduğunu 1960'lı yıllardan bu yana bildiklerini, verilerin, her dört kuazardan bir tanesinin güçlü rüzgarlara sahip olduğunu gösterdiğini vurguladı. Yrd.Doç Dr. Ak, "Kuazarlar, etrafında disk şeklinde gaz ve tozun bulunduğu süper kütleli karadelikler içeriyorlar. Boyutları güneş sistemimizden daha küçük olsa da, yaptıkları güçlü ışınım sayesinde gözlenebilen evrenin sınırlarını oluşturuyorlar. Dünya üzerinde şimdiye kadar görülmüş en güçlü kasırgaların en yüksek hızı saatte 300 kilometreye ulaşıyor. Karadelikler etrafında keşfedilen bu rüzgarların hızı ise bunun yaklaşık 1 milyon katı"' ifadelerini kullandı.