“Hurda ithalatına harcadığımız kaynakla otomobil fabrika kurabiliriz”

Elektrik ve Elektronik Geri Dönüşüm ve Atık Yönetimi Derneği İktisadi İşletmesi ELDAY, dünyada ve Türkiye’de her geçen gün artan e-atık sorununa dikkat çekiyor. “Global E-Atık İzleme 2017” raporuna göre, dünya genelinde 2016'da televizyon, buzdolabı, cep telefonu ve diğer elektrikli ürünlerden oluşan e-atık miktarı 44,7 milyon tona ulaştı. 4.500 Eyfel Kulesi’nin toplam ağırlığıyla eşdeğer olan bu rakamın 2021 yılına kadar 52,2 milyon tona ulaşacağı öngörülüyor. Aynı rapora göre, e-atıkların toplam değerinin 55 milyar euro olduğu tahmin ediliyor. 

AEEE geri dönüşümünde lider ülke Lihtenştayn

Türkiye’de de durumun çok farklı olmadığını anlatan ELDAY Genel Müdürü Muharrem Yamaç, “Ülkemizde yılda ortalama 500 bin ton e-atık çıkıyor ve bu rakam gelişen teknoloji ve değişen tüketici ihtiyaçları neticesinde her yıl yüzde 10 civarında artış gösteriyor. Ancak iş, bu e-atıkların geri dönüşümüne geldiğinde maalesef tüm Avrupa ülkeleri arasında son sıralarda yer alıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 2015 verilerine göre 28 bin ton e-atık geri dönüştürüldü. Bu rakam toplam atığın yaklaşık yüzde 5’ine denk geliyor. Oysa aynı yıl dünyanın en küçük ülkelerinden biri olan Lihtenştayn yüzde 127,1 oranında AEEE geri dönüşümüyle tüm Avrupa Topluluğu (AB) ülkelerini geride bıraktı. AEEE geri dönüşümünde Lihtenştayn’ın ardından Bulgaristan yüzde 96.5 ile ikinci, Hırvatistan yüzde 58.3 ile üçüncü sırada yer aldı” diyor.

Yamaç, geri dönüşümde AB ülkelerini yakalayabilmek için gidilmesi gereken çok uzun bir yol olduğunu söylüyor. Son 10 yılda hurda ithalatı için ortalama 6.5 milyar dolar harcandığının altını çizen Yamaç, bu rakamın yaklaşık olarak cari açığımızın yüzde 10’una denk geldiğini belirtiyor. 

Geri dönüşümün hem doğayı ve geleceğimizi hem de milli servetimizi korumak adına çok önemli olduğunu hatırlatan Yamaç, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Oysa ithal ettiğimiz hammaddeye elimizdeki hurdalardan ulaşırsak, yurtdışına aktardığımız bu kaynaklarla üç tane yerli ve milli otomobil fabrikası kurabiliriz. AEEE’ler geri dönüştürüldüğünde plastik, metal gibi kısımları fiziksel yollarla ayrılarak ikincil ham madde olarak piyasaya sürülüyor. Üretim girdisinde cevher ve fosil yakıtların kullanması yerine geri dönüştürülmüş hammaddelerin kullanılması, yeryüzü kaynaklarının korunmasında büyük rol oynuyor. 1 kilo demirin elde edilmesi için 200 kilo cevherin çıkarılması ihtiyaç duyulurken 2 kilo AEEE geri dönüşüm prosesinden elde edilen demir yeterli oluyor. Elektronik atıklarda bulunan değerli maddeler geri kazanıldığında enerji tasarrufu sağlanıyor, emisyon salınımı ve fosil yakıtların kullanımı da azalıyor.” 

Eski ürünlerin kullanımı enerji sarfiyatını arttırırken, atık halini almış elektrikli ve elektronik eşyaların (EEE) uygun şekilde geri dönüştürülmemesi kurşun, cıva, brom ve krom gibi zehirli materyallerin salınımı dolayısıyla insan sağlığına ve doğaya zarar verdiğini anlatan Yamaç, “Örneğin 1 floresanın içerisinde bulunan cıva 30 bin litre suyu kullanılamaz hale getiriyor. Bir çay kaşığının 70’te 1’i civa bile 80 bin m²’lik göldeki suyu kirletip yaşayan balıkların yenmesini engelliyor. 80 bin m² ise Topkapı Sarayı’nın kapladığı alana eşit” diyor. 

Tüketicilerin e-atıklarını kolayca geri dönüşüm zincirine dahil edebileceğini söyleyen Yamaç, şunları söylüyor: “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği gereği tüketicinin e-atıklarına ücret ödenmiyor. Tüketiciler, yeni ürün satın aldıklarında eskisini, ürünü getiren bayi/servise ücretsiz olarak teslim edebilir. Bunun yanı sıra elektrikli ve elektronik eşyalarını servis ve bayilerdeki toplama noktalarına ya da belediyelerin getirme merkezlerine bırakabilir. Ayrıca tüm vatandaşlarımız AEEE’lerini bize ileterek ELDAY olarak Lions Kulüpleri ile hayata geçirdiğimiz “Atıklar Orman Olsun” kampanyamıza da destek verebilir. Bunun için www.atiklarormanolsun.com adresinden bulundukları şehri seçerek veya çağrı merkezimiz ve iletişim formu aracılığı ile e-atık miktarını ve iletişim bilgilerini iletebilirler. E-atıkları atık taşıma araç ve personelleri ile bulundukları yerden teslim alınarak geri dönüşüm tesisine ulaşacak ve geri dönüştürülecektir. Bu kampanyayla geçen yıl 150 ton AEEE toplayarak bunlardan elde edilen gelirle 5 bin ağaç diktik.”