Atacağınız imza başınıza dert açabilir

Ne kadar ekmek o kadar köfte gibi, “karşılıksız bir kazanç yoktur” anlamına gelen deyimleri duymuşsunuzdur. İşte internette gördüğünüz pek çok “free software (bedava yazılım)” ifadesi de aslında bu gerçeğin etkisi altındadır. İsmi “bedava yazılım” olsa bile, bu onu kullanmak için bir maliyete katlanacağınız gerçeğini değiştirmiyor. Yazılım firmaların dünyadaki bilgisayar kullanıcıları için hiçbir ücret ödemeden kullanacakları yazılımlar üretip dağıttıklarını düşünmek hepimizin hoşuna gidebilir, ancak bu düşünce biçimi hayalcilikten başka bir şey değil. Bedava yazılımlar çoğu zaman kullanıcıların bilgisayarına rahatsız edici casus / reklam yazılımları yüklemek veya kullanıcıların yazılım şirketine isteyerek veya istemeyerek gönderdikleri kişisel bilgilerini reklam / yığın posta firmalarına satmak için kullanılır.

Bu kişisel bilgiler isminizden telefon numaralarınıza, ev adresinizden fotoğraflarınıza, banka bilgilerinize, kredi kartı detaylarınıza kadar çok mahrem ve gizli bilgileri içerebilir. Şimdi size bu art niyetli yazılımları “kaktıran” ve bilgisayarınıza yükleyip kişisel bilgilerinizi alan yazılım firmalarını dava etmek için avukatlara koşmadan önce bir durun. Çünkü bilgilerinizin alınacağı, kullanılacağı, bilgisayarınıza o casus yazılımların yükleneceği aslında size daha önce söylendi, hatta daha kötüsü, siz de bu bilgiyi onayladınız ve izin verdiniz.

Bedava bir yazılımı kurmadan önce yazılımın size sunduğu ve kurulmak için onaylamanızı istediği terimler ve şartlarla dolu sözleşmeyi hatırlayın. O sözleşmenin altındaki “I Agree” kutucuğunu hiç düşünmeden işaretleyip “next” butonuna basmıştınız değil mi? Bu nedenle daha sonra pişman olacağınız bir kararı verirken hiç düşünmeden hareket etmiş oldunuz. Bu lisans sözleşmelerinin çok uzun olduğu ve yüzlerce hukuksal terimle dolu olduğunu biliyoruz.

EULA ismi verilen bu sözleşmelerin ortalama boyutu 3.000 kelimeye ulaşıyor. Bu da, yaklaşık 7 - 10 A4 sayfası uzunluğundaki bir metne denk geliyor. İşte kullanıcıların kolayca kandırılmasının ve bilgisayarlarından bilgi çalan firmaları dava etseler bile sonuç alamamalarının nedeni bu uzun lisans sözleşmelerini okumamak.

EULA nedir?
EULA veya İngilizce açılımıyla End-User License Agreement (Son Kullanıcı Lisans Anlaşması) kullanıcının haklarını koruyan sıradan, bürokratik bir sözleşmeymiş gibi görünebilir. Aslında temel olarak EULA, kullanacağınız yazılımla ilgili gerekli yasal zorunlulukların
hatırlatıldığı bir metindir. EULA genellikle yazılımı kurarken en başta önünüze getirilir ve kabul ettiğinizi belirtmek için metnin altındaki küçük bir kutuyu işaretlemeniz istenir. Yasalar karşısında bu, bir kâğıdın altına imza atmanızla eşdeğerdir çünkü o “kabul ediyorum” yazan küçük kutucuğu işaretlemeden yazılımın kurulmasına izin verilmez. Çoğu zaman da metni okuduğunuzu garantilemek için o uzun metni fare ile tutarak başından sonuna kadar indirmeniz gerekir ki ancak o işlemden sonra metni okuduğunuzu ve şartları kabul ettiğinizi yazan küçük kutucuğa ulaşabilirsiniz.

Ancak genel olarak EULA, bürokratik bir zorunlulukmuş gibi görünse de, aslında yazılım şirketinin haklarını koruyan maddelerle doludur ve bir gün yazılım şirketini mahkemeye vermeniz halinde imzaladığınız bu uzun dokümandaki şartlar karşınıza konulup, bir hak talep edemeyeceğiniz hatırlatılır.

EULA neden okunmalı?
EULA metinlerini okumanın kullanıcıya sağladığı en büyük avantaj, yazılımın kullanılması sırasında oluşan pek çok soruya cevap veriyor oluşu. Örneğin pek çok kullanıcı bir yazılım satın aldığında aslında yazılım satın almadığını, sadece o yazılımı kullanma lisansı aldığını bilmez. Oysa yazılımın mülkiyeti ve onun üzerinden gerçekleşecek her türlü alışverişin, yazılımın kodlarının hakları hala yazılımı geliştiren veya dağıtan firmaya aittir ve kullanıcı belirli veya belirsiz bir süre için yazılımı kullanamaya izin almıştır.

Elbette EULA metnini okumanın asıl önemli nedeni, kişisel bilgilerinizi ve özel hayatınıza dair detayları kullanmaya izin verip vermediğinizi tespit etmektir. Bu tür firmaların kullanıcıların internetteki sörf alışkanlıklarını, girip çıktıkları siteleri öğrenmek için kullandıkları metotları mutlaka duymuş olmalısınız. İşte EULA metnini okumak böyle kurnaz bir yazılımla karşı karşıya olup
olmadığınızı anlamak ve bilgisayarınıza yüklenecek casus yazılımların farkına varmanız için önemlidir.

Tüm bunların ötesinde, bedava yazılım kullandığınızı sanarak bilgisayara yüklediğiniz bir yazılımla gelen casus yazılımlar veya reklâm yazılımları, sabit diskinizden, hafızanızdan, değerli internet bağlantınızın bant genişliğinden ve diğer PC kaynaklarınızdan sömüren zararlı bir virüs gibi çalışır. Hatta bazı zamanlar farkında olmadan yüklediğiniz casus yazılımlar internet bağlantınızın ve işlemci gücünüzün uzaktan kontrol edilen işlemler için kullanılmasına, sağa sola yığın postalar göndermek için kullanılmasına bile yol açabilir. Bu açıkça, ticari bir faaliyet için çalışan birilerinin ihtiyaç duyduğu sermayeyi sizin ödemeniz anlamına gelir. İnternet ücretinizle, elektrik paranızla, sabrınızla hatta sağlığınızla…

Üstelik bazı EULA metinler o kadar zekice hazırlanmıştır ki, kullanıcıların karşılaştıkları sorunlara çözüm arama yollarını bile tıkamayı başarır. Örneğin Amerika’da bir müşterinin Gateway isimli firmayı, satın aldığı bilgisayarın sorunlu çıkması ve firmanın zayıf teknik desteği yüzünden uğradığı zararı telafi için mahkemeye vermesiyle, EULA metinlerinin önemi bir kez daha kanıtlamıştır. Firma kullanıcıya EULA olarak imzalattığı formda, ortaya çıkacak sorunların, itilafların mahkeme yolu ile değil müşteri ve firma arasında kişisel anlaşmalarla çözüleceğini yazdığı için kullanıcı hakkını ararken ciddi sorunlarla karşılaşmıştır.

EULA nerede?
Yazılımı kurarken veya bir web sitesine üye olurken EULA metnini okumadan aceleyle kurulumu gerçekleştirdiniz ve daha sonra ne imzaladığınızı görmek için EULA metnini tekrar mı okumak istiyorsunuz? Yazılımı tekrar kurmak veya web sitesine yeniden üye olmak zorunda değilsiniz. Web sitelerinde genellikle “Terms” bölümü altında kullanıcılara imzalatılan sözleşmenin bir kopyası bulunur. Eğer bir yazılımın EULA metnini arıyorsanız genellike yazılımın kutusu içinde EULA metninin kâğıda basılı halini bulabilir, kolaylıkla inceleyebilirsiniz.

Kâğıt kopyayı bulamadığınız vakitte ise programı kaydettiğiniz klasörde, dosyaların arasında bir text dosyasında, ya da yazılımın “Help” menüsü içinde lisans sözleşmesinin bir kopyasını bulmak mümkün olabilir. Ama yine de bulamıyorsanız, yazılımın Install seçeneğini tekrar çalıştırarak zaten ilk ekranlardan birinde karşınıza çıkacak EULA metnini okuyabilir, sonra kurulumu devam ettirmeden çıkabilirsiniz.

İki kötü örnek
Gain Publishing, eWallet yazılımı ile işbirliği içinde size bilgisayarınızdaki şifreleri hatırlatacak bir servis veriyor. Ancak bilgisayarınıza web kullanma alışkanlıklarınızı takip eden bir yazılım yüklüyor. Ardından belirlediği alışkanlıklarınıza göre karşınıza çok rahatsız edici açılır pencere reklamları çıkartıyor.

Bir örnek de popüler sosyal platform Facebook'tan... Facebook’un EULA metni öyle ifadeler içeriyor ki, bu siteye eklediğiniz her materyal artık sitenin malı sayılıyor. Dolayısıyla Facebook daha sonra buraya eklediğiniz fotoğraflarınızı, resimlerinizi, şiirlerinizi, denemelerinizi, yazılarınızı kendi malı gibi kullanabilir ve sizden izin almak gereği bile duymayabilir. Üstelik Facebook bu bilgilerin her türlü amaç için kullanılabileceğinin de altını çiziyor.

Dikkat! kazandırır
EULA metinlerini okumak için güzel bir neden daha: Bir süre önce PC Pitstop isimli firma EULA metinlerine eklediği bir satırla, anlaşmayı okuyup kendilerine geri dönecek kullanıcılara 1.000 dolar ödeyeceğini vaat ediyordu. Bunun için kullanıcının EULA adresinde belirtilen e-posta adresine bir mektup göndermesi yeterli olacaktı ancak yazılım üç bin kez indirilmesine rağmen bir kişi bile anlaşmayı okuyup mektup göndermedi. Sonunda, yazılımın yayınlanmasından dört ay sonra sadece bir kullanıcı ödülü fark edip e-posta gönderdi ve yazılımın üreticisinden bin dolarını aldı.

Çözüm
Güzel haber şu ki, bu kadar tehlikeli metinler olmalarına rağmen kullandığınız her yazılım, üye olduğunuz her site için paranoyakça korkulara kapılıp, teknolojinin sizin özel hayatınızı izleyip zarar vermek üzere pusuya yatmış bir düşman olduğunu düşünmenize gerek
yok.

Tek yapmanız gereken web sitelerine veya yazılımlara kişisel bilgilerinizi girerken iki kez düşünmek. Yaşamınızı gizli ajanlar gibi yaşamak zorunda değilsiniz elbette ama internette karşılaştığınız her sorgu kutucuğuna gerçek isminizi, doğum tarihinizi, adresinizi, kişisel detaylarınızı yazmak zorunda değilsiniz.

Karşınıza çıkan her yedi sayfalık EULA metnini kelime kelime okumaya kalktığınızda hayatın çok zor olacağını kabul etmek gerekiyor. Ancak gerçekten önemli bir yazılım kurduğunuzda veya ciddi bir siteye üye olup, özel bilgilerinizi eksiksiz girmeye kalktığınızda EULA metinlerine de göz atmanız önemlidir.