"Arap dünyasında uzay çalışmaları için siyasi irade eksik"

Geçmiş yıllarda yollananların yanı sıra son dönemde Arap dünyasından Fas, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) uzaya yeni uydular gönderdi. 

Gözlem ve haberleşme amaçlı bu yeni uydulara rağmen Arap dünyası uzay bilimleri alanında ilerleyebilmek için daha fazla iş birliğine ve ortak bir uzay ajansı kurulmasına ihtiyaç duyuyor.

Sovyetler Birliği'nin 1987'de uzaya yolladığı ekibe eşlik eden Suriyeli astronot Muhammed Faris, Arap coğrafyasındaki uzay çalışmalarını AA muhabirine değerlendirdi. 

Türkiye'de ikamet eden Faris, Suudi Arabistan, BAE, Cezayir ve Mısır gibi ülkelerin tek başına uğraş verdiğini, ancak "Arap Uzay Ajansı" çatısı altında birleşmemeleri durumunda bu çalışmaların fayda sağlamayacağını belirtti. 

Bugüne dek Arap ülkelerinin teknoloji ithal ettiğini dile getiren Faris, "Arap dünyasındaki bazı uzay ajansları yalnızca isimden ibaret, buralarda kelimenin tam anlamıyla bir uzay teknolojisi görmedik. Arap dünyasının uydu ve roket üretebilen bir Arap Uzay Ajansı kurduracak siyasi iradeye ihtiyacı var." dedi.

Uzay çalışmalarında ilerlemek için uydu ve roket üretimiyle uzman kadronun önemine dikkati çeken Faris, "Uydu üretmek önemlidir. Bundan da önemlisi bunun roketini üretmektir. Arap ülkeleri kısmi olarak uydu üretiminde ortak hareket etseler de onu uzaya taşıyacak roket ABD, Fransa, Hindistan ya da Rusya'ya ait oluyor." ifadelerini kullandı.

Arap dünyasında siyasi liderlerin uzay teknolojisinin ne kadar önemli olduğunu anlamaları gerektiğini söyleyen Faris, şöyle devam etti: 

"Meslektaşlarımız 25 yıl önce Ürdün'deki bir kongrede Arap Uzay Ajansı kurma çabasına giriştiler ancak ne Arap Birliği'nden ne de herhangi bir Arap ülkesinden bu yönde bir teşvik bulabildiler. Uzay ajansı için büyük bir finans desteği gereklidir. Araplar bu güce sahipler. Ancak maalesef bunun için siyasi birliğe ve ardından uzay teknolojileri çabalarını birleştirmeye ihtiyaçları var."

Faris, Arap dünyasından yetişmiş kadro ve uzmanların çoğunun yabancı ülkelerde bulunduğuna dikkati çekerek, "Bu alanda çalışacak olanların istikrara, korunmaya, özgür düşünceye ve tabii ki dolgun bir maaşa ihtiyacı var. Bunlar sağlanmadığında tabii ki bu akılların çoğu ülkeden kaçar." değerlendirmesinde bulundu.

- Arap ülkelerinin uzay çalışmaları

Arap ülkelerinin uzay teknolojilerine ilk girişi 16 Nisan 1976'da Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da Arap Uydu Haberleşme Teşkilatı'nın kurulmasıyla oldu.

Arabsat olarak bilinen örgütte Suudi Arabistan yüzde 36 ile en büyük paya sahipken diğer tüm Arap Birliği üyeleri de çeşitli oranlarla teşkilata ortak oldu.

Bu alandaki çalışmalar 1985'te "Arabsat 1A" uydusunun Fransız Guyanası'ndan fırlatılmasıyla ilk ürününü verdi. 

Sonraki yıllarda da Arap Uydu Haberleşme Teşkilatı'na ait birçok uydu uzaya gönderildi. Teşkilatın "Arabsat 6A" haberleşme uydusunun ise 2019'da fırlatılması planlanıyor.

- Mısır

Arabsat örgütünden bağımsız olarak haberleşmede bu alana giren ilk ülke Mısır oldu. İlk kez Nisan 1998'de uzaya gönderilen "NileSat 101" uydusunu Ağustos 2000'de "NileSat 102" izledi.

Yaklaşık 680 televizyon kanalına hizmet veren bu iki uydu, 1996'da kurulan Mısır Uydu Şirketi (EGSA) tarafından çalıştırılıyor. 

Mısır ayrıca 2007'de Ukrayna ile iş birliği halinde üretilen "EgyptSat-1" uydusunu uzaya gönderdi. 

- Suudi Arabistan

Suudi Arabistan kendisine ait ilk uydusunu "SaudiSat-1" adıyla 2000 yılında fırlattı.

Suudi Arabistan bugün sahip olduğu 13 uyduyla ticari, teknoloji, deniz ve kara taşımacılığı ve haberleşme alanında ileri düzeyde kabul ediliyor. 

- Birleşik Arap Emirlikleri 

Birleşik Arap Emirlikleri'nin ilk haberleşme uydusu "Thuraya-1" 2000'de uzaya gönderildi. Ardından 2007'de fırlatılan "YahSat" uydusundan yine iletişim alanında yararlanıldı.

BAE ve Güney Kore teknik ekiplerinin iş birliğiyle üretilen ve 2009'da uzaya yollanan "DubaiSat-1" uydusunda ise doğal afetlerin önceden tespiti hedefleniyordu. 

BAE, iklim değişikliklerini gözleme amaçlı ilk yerli uydusu "KhalifaSat"i ise geçen 29 Ekim'de Japonya’nın Tanegashima Uzay Merkezi’nden uzaya gönderdi.

- Fas

Fas, 2001'de Zerkau'l Yemame ya da diğer adıyla "Maroc TopSat" uydusunu uzaya yolladı. Uydu, askeri ve güvenlik amaçlı çalışmaları arasında ülke sınırlarının kontrolüyle ilgili bilgi aktarıyordu.

Bundan bir yıl sonra "6. Muhammed-A" uydusunu devreye sokan Fas, "6. Muhammed-B"yi ise geçen ay Fransız Guyanası'ndan uzaya gönderdi.

Uydudan gözlem, harita çizimleri, meteoroloji takibi ve doğal afetlerden korunma amaçlı yararlanılacağı açıklandı.

- Cezayir

Cezayir, 2002'de İngiltere ile iş birliği sayesinde "AlSat1" adlı ilk uydusunu, 2010'da da "AlSat2" uydusunu Hindistan'dan uzaya yolladı.

Yeryüzünden fotoğraflar çekerek Cezayir Uzay Bilimleri İstasyonu'na yollanan bilgilerin yol, havalimanı ve baraj yapımında kullanılacağı bildirildi. 

- Katar

Katar ileri teknolojilerle donatılmış ilk iletişim uydusu "Es'HailSat-1"i 2013'te uzaya yolladı. 

Al Jazeera televizyonunun 2010 Dünya Kupası sırasında yayınlarını bozmaya yönelik saldırılara uğramasının ardından Katar, uydu konusunda bağımsız hareket etmenin güvenliği için daha uygun olduğuna karar vererek bu adımı attı.

Katar geçen kasım ayı ortalarında ise “Es'HailSat-2” uydusunu "Falcon 9" roketiyle Amerikan "SpaceX" üssünden uzaya yolladı.

- Libya

Libya ilk iletişim uydusunu 2010 yılında fırlattı. "Kaf 1" adı verilen uydu, Afrika, Avrupa ve Ortadoğu'yu kapsama alanında tutuyordu. 

- Irak

Irak, 2014'te çölleşme ve toz alanlarında araştırmalar yapmak üzere "TigriSat" uydusunu uzaya gönderdi.