Arama motorlarının tarihi

Bu günlerde Google ve Bing gibi arama motorlarının varlığı bizim için artık normal bir hal aldı ve birçoğumuz için onlarsız bir hayat düşünmek oldukça zor. Ancak bir zamanlar aradığımız şeyi bulabilmek için, web sitesinin başlığındaki kelimeleri tam olarak girmemiz gerekiyordu.

Arama motorları bugün her yerdeler ve hayatımızda önemli bir yer tutuyorlar. Üstelik işgal ettikleri alanlar giderek artıyor. İster internette gezinmek olsun, ister akıllı telefonunuzda veya çevrim içi yön bulma hizmetleri; Google, internet kullanıcılarının bir çoğunun başlangıç noktası. Peki arama motorları son 20 yılda nasıl bu kadar gelişti?

1990'da ortaya çıkan ilk arama motoru Archie, bir FTP sitesinde sitelerin indekslerini indirmeye sunuyordu. Ancak hizmet 1995'te ömrünü tamamladı. 1991'de hizmete açılan Jughead-Veronica ise, dosyaları Gopher listelerindeki site isimlerine göre arayabiliyordu. Bu hizmetde 1994'de kapatıldı, ancak 2006'da POSIX systems ile tekrar hayata döndü.

Yine 1991'de Time Berners-Lee ve CERN ortaklığıyla internet sunucularının sanal bir kütüphanesi olan Vlib oluşturuldu. Ancak hizmet üç sene sonra 1994'de kapatıldı.

1993'de yayın hayatına geçen W3Catalog, web sayfalarının kopyasını alıyor, içeriklerini yeniden biçimlendiriyor ve onları farklı girdilere ayırıyordu. W3Catalog, 1996'da ömrünü tamamladı.

Aynı sene içerisinde ortaya çıkan ve 1994'de kapanan Aliweb ise kullanıcıların web sitelerini bir açıklamayla beraber arama motoruna ekleyebilmelerini sağlıyordu.

1994'te kurulan Webcrawler, Infoseek ve Lycos

1994'de hizmete açılan ve dünyanın ilk tam metin aramasına izin veren arama motoru olan WebCrawler, 1995'de Excite tarafından 2001'de ise Infospace tarafından satın alındı. WebCrawler bugün ise Google, Yahoo ve diğerlerinden aldığı arama sonuçlarını bir araya getirerek hizmet vermeye devam ediyor.

1994'de ortaya çıkan bir diğer arama motoru Infoseek ise arama değişkenlerini sunuyordu. 1997'de aylık ziyaret sayısını 7.3 milyona çıkarmayı başaran Infoseek, 1998'de Walt Disney tarafından satın alındı. Arama motoru 2001'de hizmetini tamamladı.

Aynı zamanlarda arama motoru dünyasına gözlerini açan Lycos ise kelime eşleştirme ve benzer kelime özelliğini sunarak diğerlerinden öne çıkıyordu. Lycos, 60 milyondan fazla belgeyi taramış ve bu konuda tüm arama motorlarını geçmişti. Lycos 2004'de Daum adlı şirkete satıldı ve bugün hala ayakta.

Foğal dil araması özelliğini ilk sunan Altavista, arama ipuçları sunuyor ve kullanıcıların 24 saat içerisinde yeni bir URL eklemelerine veya varolan bir URL'yi silmelerine izin veriyordu. 1996'da Yahoo arama sonuçlarında Altavista kullanılmaya başlandı. 1997'de günlük ziyaret sayısı 80 milyona ulaşmıştı. Altavista bugün hala ayakta olan arama motorlarından.

Excite ise 1990'ların büyük 'dotcom' portallarından biriydi.

Ancak şirket 1998'de iflas etti. Şirket 1999'da 6.5 milyar dolar karşılığında @home tarafından satın alındı. 2001'de ise son sahibi Infospace tarafından 10 milyon dolar karşılığında satın alındı. Exicte da yaşamını sürdürüyor.

Bu sırada Güney Kore'nin bugün de hizmet vermeye devam eden popüler arama motoru Daum, hanmail.net ile birleşerek kendini güçlendirdi.

Yahoo, 1994'ün sonlarında web sayfalarını taramaya başlayarak bir arama motoruna dönüştü. Ancak Yahoo arama motorunu 2002'de farklı arama motorlarını satın alana dek ihmal etti.

1990'lardaki önemli rakip şirketlerden biri olan Looksmart, 1998'de Zeal'ı 20 milyon dolar karşılığında satın aldı. Bunun ardından 'tıkla ve öde' hizmetine geçen şirket, güvenilirliğini yitirdi. Looksmart bugün de yaşamını sürdürüyor.

Yandex, Ask, Google, Overture, DMOZ ve Alltheweb

1997'de açılan Yandex ise bugün 10 milyar sayfadan fazlasını barındıran indeksiyle Rusya'da en büyük arama motoru payına sahip.

Aynı sene içerisinde kullanıcıların aramalarına sunulan Ask ise, doğal dil araması sunuyordu; arama sorguları ise gerçek insan editörler tarafından eşleştiriliyordu. Mart 2005'de IAC Ask'ı 1.85 milyar dolar karşılığında satın aldı.

1998'de hizmete giren Google, PageRank teknolojisini kullanıyordu ve hemen AOL ve Yahoo tarafından arama ortağı olarak seçildi. Google, 2000'li yıllara dek arama motoruna özellikler ekleyerek onu dünyanın en önemli arama motoru haline getirecekti.

1998'de açılan bir diğer arama motoru MSN, gücünü Overture, Looksmart ve Inktomi'den alıyordu. Arama motoruna 2004'de Altavista tabanlı bir teknoloji kullanılarak yükseltme yapıldı. Haziran 2009'da resmi olarak Bing ile değiştirildi.

Aynı tarihlerde gönüllüler tarafından işletilen dünyanın en geniş internet dizini DMOZ, listelerini indirmeye izin veriyordu. DMOZ aynı sene içerisinde 4.5 milyar dolar karşılığında AOL tarafından satın alındı. DMOZ bugün hizmet vermeye devam ediyor.

1998'de ortaya çıkan başka bir arama motoru AlltheWeb ise düzgün ara yüzü ile Google ve Yahoo'dan üstün FTP araması gibi birkaç özelliğe sahipti. 2003'de Overture tarafından 70 milyon dolar karşılığında satın alındı, ardından Yahoo'ya geçti. Alltheweb hala ayakta.

2000'de açılan Vivismo, FirstGov.gov'un (bugün USA.gov adını aldı) arama özelliklerini sahiplenmşiti. Aynı sene içerisinde açılan Exalead ise şirketler için CloudView platformu gibi anlamsal teknolojiler kullanan bir erişim yazılımı sunuyordu. Yine 2000'de hizmete giren Çin'in dev arama motoru Bauidu, bir kaç sene içinde 740 milyon web sayfasını taramayı başardı. Baidu 2007'de NASDAQ-100 endeksine girebilen ilk Çin şirketi oldu.

2003'de yayına giren Info.com, tıklama başına ödeme mantığıyla çalışıyordu. White Pages ve Yellow Pages ile ortaklık kuran Info.com, hizmet vermeye devam ediyor.

Önceden goto.com olarak bilinen Overture ise ilk tıklama başına ödeme işlevi sunan arama hizmetiydi. Yahoo tarafından satın alınmadan önce Altavista ve Alltheweb'i satın aldı. Overture'a Yahoo reklam hizmetlerinden hala erişilebiliyor.

2005'de kurulan SearchMe, web sayfalarının resimlerinden oluşan arama sonuçlarıyla görsel bir arama motoru sunuyordu. 2009'da ayda 1.8 milyon ziyaretçiye ulaşan şirket, kendine finansman sağlayamadı ve aynı sene içinde kapandı.

2006'da açılan ChaCha, insan destekli bir soru cevaplama hizmetiydi. Ana sayfasında kendine has bir sohbet işlevi bulunan site, hizmet vermeye devam ediyor.

2007'de kurulan Sproose, arama sonuçlarını kullanıcıların oylarına göre sıralıyordu. Sproose hala açık durumda. Aynı sene içinde açılan Wikiseek ise Wikipedia'yı ve ona bağlı siteleri indeksliyordu. Finansmanı SearchMe tarafından sağlanan Wikiseek, gelir elde etmek için Google Ads'ı kullanıyordu. Wikiseek 2008'de kapandı.

2008'de açılan bir başka arama motoru Picollator, insan yüzlerini tanıyan ve bunlardan bir indeks oluşturan deneysel bir hizmetti. Aynı sene açılan Powerset ise doğal dil araması yapabilen bir arama motoru. Microsoft'a ait şirket, anlamsal yapısı yoluyla kullanıcının sorusunu işlemeye çalışıyordu.

Yine 2008'de açılan Viewzi, arama motorlarını farklı ara yüzler içinde gruplandırıyordu. Kullanıcılar farklı aramalar için farklı ara yüzlerle karşılaşıyorlardı. Ne yazık ki bu hizmet de artık çalışmıyor.

2009'da kurulan Cuil, web sitelerini içeriklerine göre organize ediyor ve küçük resimler eşliğinde oldukça uzun metinler içeren arama sonuçları sunuyordu. Cuil, 17 Eylül 2010'da kapandı.