Apple otomobil üretir mi
Güncelleme Tarihi:
100 yılı aşan otomotiv tarihinde binlerce model yollarda yerini alırken, dev firmalar geleceğin otomobilini yaratabilmek için gece-gündüz çalışıyor. Sonra elinde nakit 180 milyar doları olan ve piyasa değeri 10 yılda en büyük otomotiv şirketlerinin toplamına yaklaşan Apple'In otomobil üretimi yapıp yapmayacağı tartışmaları bir anda gündeme bomba gibi düşüyor.
Geçtiğimiz hafta önce Wall Street Journal gazetesinde daha sonra Reuters ve Bloomberg’te yayınlanan haberler gündeme damgasını vurdu. Çünkü piyasa değeri 800 milyar dolara doğru koşan ve iPhone ile mobil iletişimde devrim yaratan Apple’ın otomobil üreteceği ve modelin 2020’de piyasaya sürüleceğinden bahsediliyordu. Apple’den konuyla ilgili resmi bir açıklama yapılmadı ama haberler de yalanlanmadı. Dünya medyası, Apple’ın son dönemde otomotiv sektöründen yaptığı transferler ve şirkete yakın kişilerden elde ettiği bilgilere dayanarak bu haberleri yapmıştı. Tabi haberde geçen Apple olunca herkesin kafasında ‘nasıl bir otomobil olacak’ soruları oluşmaya, tartışmalar yaşanmaya başladı.
YAPABİLECEĞİNİ BİLİYORLAR
Eğer geçtiğimiz hafta The Wall Street Journal, Financial Times veya diğer büyük haber ajansları Ford ve General Motors’un (GM) akıllı telefon teknolojilerinde tüm kuralları yeniden yazacağını kaleme alsaydı emin olun Apple veya Samsung çalışanları buna çok gülerlerdi. Ama medya manşetleri Apple’ın otomobili yeniden tasarlayacağını söyleyince en sadık otomobil severler ve otomotiv devleri bile buna çok ciddi yaklaştı. Çünkü herkes gerçekleşebileceğini biliyordu. Apple’ın 710 milyar doları aşan piyasa değeri bugün Toyota, BMW, Volkswagen, Ford, GM, Honda, Fiat Chrysler, Tesla ve Mercedes’in toplam piyasa değerlerini aşıyor. Apple’ın elindeki nakit para ise tam 180 milyar dolar civarında. Yani bugün Apple tüm bilgi ve birikimini otomotiv sanayine ve global otomobil işine aktarmak isterse bunu yapacak kaynağa fazlasıyla sahip.
İŞTE BÜTÜN KORKU
Düşünün bundan sadece 8 yıl önce Apple, bilgisayar sektörü ve teknolojilerinden bir anda dümeni cep telefonu pazarına kırarak ilk iPhone’u piyasaya sundu. İşte o an mobil iletişim sektöründe tüm dengeler ve kurallar değişti. Nokia, Blackberry gibi dev firmalar hızlı bir şekilde ortadan kalktı. Evlerde kullanılan telsiz telefonlar tarihe karıştı. Yani bu devrim karşısında kimse rekabet edemedi. Bugüne gelirsek sadece Apple’ın açtığı yoldan ilerleyen ve modellerini buna göre geliştiren firmalar ayakta durabiliyor. Peki ya şimdi Apple, otomotiv sektörüne girip tüm dengeleri aynı şekilde değiştirirse? İşte bütün korku da bu. Otomobil tabi ki tekerli bir iPhone değil ama ya GM ve Ford rekabette Blackberry veya Nokia’nın durumuna düşerse? İşte bunlar bir haftadır herkesin aklında. Bu noktada olaya biraz değişik açıdan bakmak için ‘Apple neden otomobil üretemez?’ ile ‘Apple neden otomobil üretebilir’ sorularının cevabını vereceğim. Aklınıza en çok yatana siz karar verin. Neler olacağını birlikte göreceğiz.
APPLE NEDEN OTOMOBİL ÜRETİR?
Otomotiv endüstrisinde nakit para çok önemlidir. Sektörde bir anda öne çıkabilirsiniz. Apple’ın da nakit konusunda oldukça güçlü bir kozu var: 180 milyar dolar. Apple hızlı para harcıyor ama daha çok fazla parası var. Eski kurallara göre 1 otomobil geliştirmenin maliyeti yaklaşık 1 milyar dolardır. Günümüzde bu rakama çok daha fazla model üretilebiliyor. Çünkü ortak platform kullanılıyor. Apple da sahip olduğu parayla bilmediği bu alanda üretim yeteneklerini satın alabilir. 100 yıldır bu üretim şekli çok iyi anlaşıldı ve gelişti. Anlaşılmayan Apple’ın masaya ne koyacağı.
Apple bugünkü servetini zorlayıcı tasarımlar ve yazılımlarla tüketiciyi kendi dünyasına sokan ürünler geliştererek kazandı. Aynı zamanda otomobillere uyum sağlayacak teknolojileri, harita ve yön yazılımları da hazır. Otomobil, bugün müşterilerle direkt iletişimde olmak için yap bozun çok önemli ve kritik bir parçası. Bir telefona sahip olup bağlanmak çok önemli. İnternete giriyorsunuz, takvime ve saate bakıyorsunuz bir çok şeyi yapıyorsunuz. Şimdi bunun 4 tekerlekle yapmak çok önemli.
Otomobil işi dışardakilere basit gibi gözükebilir. Dönemler boyunca yaşanan iflaslar ve yeniden kâr için toparlanmak sektörün önündeki gerçekler. Ama bugün modern otomotiv sektörü dışardan destek konusunda önemli bir rekora sahip. Yani başka alanlardan gelip bu sektörde başarı yakalayanlar oldukça fazla. Mesela Boeing’ten Ford’a gelerek şirkette rönasans devrini yaşatan Alan Mulally. General Electric ve Home Depot’u uzun yıllar yönetip iflasin eşiğindeki Chrysler’i kurtaran Bob Nardelli. Bugün Apple’ın yönetiminde de bir çok teknoloji ve otomotiv uzmanının karması bulunuyor. Şirket uzun zamandır otomotiv dünyasından mühendisler, tedarik zinciri yönetiminden, pil teknolojileri ve ara yüz deneyimli kişileri transfer ediyor. Bugün Apple’ın Mali İşler Direktörü (CFO) Luca Maestri, 20 yıl General Motors’da (GM) finans ve operasyonlarda çalışmış bir isim. İnternet yazılımlarının başındaki isim olan Eddy Cue, bir otomobil hayranı ve Ferrari’nin yönetim kurulunda yer alıyor. iPhone ürünlerinin tasarımından sorumlu olan Steve Zadesky, kariyerine Ford’da başlamış. Şu anda Apple otomobilinin başındaki isim olarak adı geçiyor. Geçen sene Apple’ın gizli tasarım ekibine katılan ünlü endüstriyel tasarımcı Marc Newson ise 1999 yılında Ford’a çok beğenilen bir konsept tasarımı yapmış.
Geleneksel otomotiv şirketlerinin gücünü veya zayıflığını bayi ağları belirler. Otomobil satmak için gerekli bayiyi dünya çapında çok hızlı açmak oldukça zordur. Lokasyonlar, doğru bayiyi bulmak güçtür. Amerika’da ve bir çok ülkede üreticinin direkt müşteriye otomobil satmasını sınırlayan katı kanunlar vardır. Bunlara ‘franchise’ kanunlarıdır. Örneğin Tesla, modellerini satmak için franchise vermektense kendi showroomlarını yaratmayı seçti. Bu küçük showroomlarda az sayıdaki modelini sergilerken, internet üzerinden de sipariş almaya başladı. Bu durum franschise verdiği bayileri arasında büyük sıkıntı yarattı. Davalar açıldı. Ama Apple’ın tüm dünyada Brezilya’dan İsveç ve Türkiye’ye kadar sahip olduğu yüzlerce mağazası ile dev bir perakende ağı var. Bu büyük avantaj. Tabi otomobiller mağazalara sığdırılırsa...
Otomotiv sektörü küreseldir. Bu yüzden pazarlama ve lojistik hayati önem taşır. Ürünlerini Kaliforniya’da tasarlayan Apple üretiminin büyük bölümünü ise Asya’da yapar. Bu da tüm dünyaya zamanında tedarik konusunda önemli bir yönetim tecrübesi yaratmıştır. Mesala Google bu özelliğe sahip değil. O yüzden sürücüsüz otomobil projesinin şansının Apple’den çok daha düşük olduğu söyleniyor.
APPLE NEDEN OTOMOBİL ÜRETEMEZ
Otomobil çok karmaşık bir araçtır. Tipik bir otomobilde 5 bin ila 6 bin arasında parça vardır. Bir elektrikli otomobilde parçaların sayısı daha azdır ama bu sadece marjinal karmaşıklığı azaltabilir. Otomobiller, akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar benzer şekilde imal edilmektedir. Yani kaynaklı parça ve montaj hatları. Eğer Apple akıllı telefon gibi otomobil üretirse, pırıl pırıl metal şasi, soğuk ama zarif koltuk ve fantastik bir dashboard (ön konsol) ara yüzü yapabilir. Apple eğer Hyundai veya Toyota ile ortak olursa çok başarılı koltuk, kapı, pencere, aynalar ve deri tasarımlı iç mekan geliştirebilir. Peki bu noktada ortaya çıkan gerçekten bir Apple otomobili olur mu? İşte bazı uzmanlar bunun olmayacağını söylüyor.
Apple, Mac Pro gibi bazı ürünlerinin üretimini Amerika’da yapıyor ama maliyet yönetimine bağlı olarak yüksek üretim seviyesine sahip bir çok ürünü Amerika dışında üretiyor. Çoğunu da Çin’de. Bu noktada Apple, yurtdışında ürettiği otomobilleri Amerika’da satabilir mi? Apple Amerika’da doğmuş ve orada gelişmiş bir marka. Otomobilseverler bu konuda biraz saygı bekleyip, Apple’ın Detroit’te bu işi yapmasını isteyecektir. Tabi bunun içinde Amerikan otomotiv sendikası United Auto Workers ile anlaşmak zorundalar. Apple’ın bu noktada sendika ve sendika prensipleri ile ilgili çok az deneyimi olduğunu unutmayalım.
Apple, Mercedes-Benz’in Ar-Ge bölümünün başındaki isim olan Johann Jungwirth’i transfer etti. Bunun üzerine insanlar bu transferin Apple’ın otomobil üreteceğinin en büyük ipucu olduğunu söylediler. Ama Jungwirth’in transferi sadece Apple’ın otomobilleri anlamasını istemesine benziyor. Çünkü Apple, CarPlay isimli dashboard (kontrol paneli) ara yüzünü geliştirmek istiyor. Bu da Apple’ın otomobil teknolojisi konusunda çalıştığını, gösteriyor olabilir.
Apple bugün iPhone 6’yı yaklaşık 200 dolara üretiyor ve lojistik giderleri hariç Amerika’da yaklaşık 650 dolara satıyor. Bu fiyat yurtdışında vergilere bağlı olarak daha da artıyor. Bu çok kârlı bir iş. Yani kârı varın siz hesaplayın. Ortalama bir otomobilin kâr marjı ise en yüksek yüzde 40 en düşük yüzde 5 civarında Bir otomobilin ortalama fiyatı 25 bin dolar olduğundan, bu aracı almak için düşünmek, bütçenizin buna göre olması gerekir. Ama bir çok insan çok rahatlıkla pek düşünmeden iPhone alabiliyor. Apple, ürettiği otomobili Apple mağazalarına sokamazsa Apple otomobiller için özel lokasyonlar yaratması gerekecek. Showroomlara otomobillerin sığacağı düşünülürse oldukça pahalı olacak ve bu teknoloji ağırlıklı otomobilleri satabilecek çok fazla uzman gerekecektir. Apple mağazalarında trafik çok yoğun ve alışveriş çok hızlı gerçekleşir. Apple bir saatte milyonlarca iPhone satarken, bir haftada veya bir ayda ancak düzinelerce araç satabilir. Böyle bir şeyi Apple’ın istemeyeceğini söyleyenlerin sayısı da oldukça fazla.
Otomotiv Apple’ın girmek isteyeceği bir kategori olarak gözükmüyor. Çünkü bu sektör yeni değil, kırılmış değil ve oldukça başarılı. Bu sektörde teknolojiden çok moda ve trendler ön plana çıkıyor. İnsanlar araçları kişisel zevklerine veya kendine has sebeplerden dolayı seçiyor. Tutku fazla. Apple’ın otomobil ürettiğini varsayalım, tüm sürücülerin isteklerini yerine getirip onları tatmin edecek bir çok opsiyona sahip olacak mı? Elektrikli olmasının veya CarPlay isimli teknolojik ara yüzünün dışında insanlar Apple otomobilin Ford, GM, Toyota veya Tesla’dan ayıracak ne özelliklerini görecekler. Apple otomobili elektrikli olabilir, iyi tasarıma sahip olabilir, görkemli olabilir, pahalı ve özel olabilir. Ama bu Apple’ın oyunu olamaz. Apple ya boş bir alan ya da keşfedilmemiş bir bölüm bulmalı ki, iş yapış şekline uyan modeli hayata geçirsin. Ama ne yazık ki otomotiv sektörü böyle bir dünya değil.
Apple’ın kurucusu Steve Jobs Kaliforniyalı eski bir hipiydi. Hiçbir zamanda otomobil meraklısı olmadı. İlk otomobilini 15 yaşında aldı ama babası gibi bir tutkusu yoktu. Walter Isaacson Steve Jobs’la ilgili yazdığı son biografisinde babasının otomobillerle uğraşırken Jobs’un yanında olmasına izin verdiğini belirtiyor. Bu da Jobs’un tasarım ve otomobil içindeki elektroniklere duyduğu takdire yol açmış. Ama bu durum otomobil üretmek için bir özlem yaratmamış. Jobs’un otomobil endüstrisine yönelik bizim bilmediğimiz bir çok fikri olduğu kesin. Ama şu da unutulmamalı ki, Jobs’un başarısız olduğu fikirler ve projelerde var. Bunlardan biri de televizyon. Ama bugün baktığımızda bu projeden eser yok. Çünkü televizyon sektörü de otomotiv sektörüne benziyor.
Dünya basınında yer alan iddialar
Apple’ın patronu Tim Cook, geçtiğimiz yıl projeye onay verdi.
-Apple’ın elektrikli otomobil projesinin kod adı Titan.
-Eskiden Mercedes-Benz’in Araştırma ve Geliştirme Bölümü Başkanı olan Johann Jungwirth, şu anda bir Apple çalışanı.
-Apple’ın otomotiv sektöründen çalışan transferleri de elektrikli otomobiller üstünde çalıştığının bir emaresi olmaya başladı.
-Reuters’in haberine göre Apple’ın elektrikli otomobili kendi kendini süren, sürücüsüz bir otomobil olacak.
-Apple, otomobili 2020’de piyasaya sunulacak.