Akıllı şehirler hayatımızı nasıl değiştirecek?

Akıllı kavramı artık hayatımızın bir parçası oldu. Akıllı telefon,akıllı saat,akıllı televizyon,akıllı buzdolabı,akıllı otomobil,akıllı ev,akıllı şehir... Aslında bu sıralarda,içine bir işlemci konulan her cihaza akıllı sıfatı yüklemek moda oldu. Pratik olaraksa bu cihazların ne kadar akıllı olduğu tartışılır. Ancak akıllı şehir kavramını farklı bir biçimde ele almak gerekiyor.

Teorik olarak akıllı bir şehir,bilgi ve iletişim altyapısını kullanarak akıllı cihazların akıllı altyapıyla iletişim kurmasına izin veren şehir anlamına geliyor. Yani saatiniz,telefonunuz,buzdolabınız,akıllı televizyonunuz,akıllı otomobiliniz şehrin bilgi ve iletişim ağı ile haberleşebiliyor olması lazım.

En basit örneği duymak isterseniz, otobüse binmek için bir durağa gittiğinizde,durağın üzerindeki barkodu telefonunuzdaki ilgili uygulamaya okuttuktan sonra, o durağa doğru hareket halinde olan otobüslerin haritada nerede olduğunu,size ne zaman ulaşacaklarını görebiliyor olmanız,bir akıllı şehir uygulamasıdır.

Daha ileri gidecek olursak,akıllı otomobilinizin bir yandan navigasyon bilgilerini kontrol edip bir yandan trafik tabelalarından gelen sinyalleri okuyarak kendini doğru konumlandırabilmesi,gideceği yeri,yolu doğru tespit edebilmesi,akıllı şehir uygulamalarına bir örnek olabilir. Elbette henüz yol tabelaları bu şekilde akıllanmış değil.

Ya da diğer bir uygulama,Google Glass gibi arttırılmış gerçeklik gözlüklerinni toplumda yaygın kullanıma başlamasıyla,şehrin tabela ve reklam kirliliğinden kurtulması ve tabelaların ya da en azından reklam tabelalarının fiziksel olarak kaldırılması ama sürücüler yol boyunca ilerlerken sanal tabelaların gözlük üzerinden sürücülere gösterilmesi,yine bir akıllı şehir uygulamasıdır.

Örneğin bu gibi bir uygulamayla,çok yoğun trafiğin yer aldığı yollarda adım başı dikilen ve büyük görüntü kirliliğine neden olan reklam tabelalarına ihtiyaç kalmazsa,tabelalardan boşalan yerlere ağaç dikmek mümkün olacaktır. Zira yol kenarlarındaki ağaçların çoğu zaman belediyelerce,tabelaların görülmesini engellediği için kesildiğini biliyoruz.

Ulaştırma

Ulaştırma konusundaki akıllı çözümler,akıllı şehirlerin en önemli özelliği olacak. Zira ulaşım,malum olduğu üzere,büyük şehirlerin en büyük sorunlarının başında geliyor.Öncelikle,dünyadaki bütün büyük şehirler 10 sene içinde elektrikli ve hatta akıllı araçların kullanımına hazırlanıyor.

Otonom araçların yasal olarak trafiğe çıkmasıyla birlikte büyük şehirlerin sakinlerinin otomobil satın almayı bırakarak Uber benzeri araç paylaşım uygulamalarından araç çağırmayı tercih edecekleri düşünülüyor.

Bir otomobil satın almak için on binlerce dolarlık yatırım yapmak ve otomobilin sigortası,park sorunu,bakım masrafları ile uğraşmak yerine şehir sakinleri,içinde şoför olmayan ve çağrıldığı anda park ettiği yerden otomatik olarak kalkıp müşterinin evinin önüne kadar gelecek olan robot araçları kullanmayı tercih edecek.

Hafta boyunca ofiste çalışmak zorunda olan ve trafik sorunu nedeniyle çoğu zaman özel aracını değil metro seçeneğini kullanan büyük şehirli insanlar,sadece hafta sonlarında,kendi eğlenceleri,keyifleri için,gezip tozmak için otomobile ihtiyaç duyduğunda,saatlik olarak otomobil kiralayabildikleri araç paylaşım uygulamalarından otonom araç çağıracaklar ve aracı kullandıkları süre için ücret ödeyecekler.

Böylece ayda 150-300 doları geçmeyen bir bütçe ile otomobil ihtiyacını gidermiş olacaklar. Bu talep çok büyük artış göstereceği için,şehir plancılarının araçlar için her semtte dev park tasarlamaları gerekecek. Elbette tüm otoyollar,asfalt çalışmaları,semt içi yollar,akıllı otomobillerin kendi kendine hareket etmesini engelleyecek unsurlardan arındırılacak şekilde yeniden planlamak zorunda olacak.

Dolayısıyla şehirlerimizi bir zamanlar kaplayan elektrik telleri gibi bu kez de yüksek kapasiteli kablosuz ağların tüm şehirlere yayılması gerekecek. Bazı şehirler ise toplu taşımacılıkta Hyperloop gibi alternatiflere yönelecekler. Bu aşırı yüksek hızlı toplu taşıma seçenekleri,şehrin bir ucundan diğerine sadece dakikalar içinde ulaşmayı mümkün kılarken,Ankara-İstanbul,İstanbul-İzmir gibi mesafeleri onlarca dakikaya indirecek.

Ulaşımın böylesine rahatlaması ve hızlanması ile insanların yaşam alanlarını şehir merkezlerinden şehrin çevresindeki huzurlu,sakin,yeşil alanlara,hatta başka şehirlere kaydırmasına neden olacak. Sadece yarım saat içinde İzmir'den İstanbul'a gitmek münkün olduğunda İzmir'de oturan ama İstanbul'da Levent'te,Maslak'ta çalışan insanların sayısı artacak. İnsanlar akşamları iş çıkışında diğer şehirlerdeki evlerine gidebilecekler.

Enerji

Petrole dayalı ekonomi yavaş yavaş yerini temiz enerjilere bırakmaya başlıyor. ABD'de Tesla şirketi,güneş enerjisi sistemleri üreten SolarCity şirketini satın alarak bütün ABD'yi elektrik otomobillerin rahatça şarj olabileceği güneş enerjisi istasyonları ile donatmak istiyor.

Aynı şekilde,hem Tesla,hem de Avrupalı otomobil üreticisi Mercedes,evlere çok etkin güneş enerjisi sistemleri kurulmasını mümkün kılacak,duvar tipi pratik,şık elektrik kullanımı ucuzlayacak ve hatta bazı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi,güneşten elde edilen enerji o kadar fazla gelecek ki,devret elektrik tüketimini arttırarak bataryalarında depolanan elektriği tüketebilmek için elektrik kullananlara para ödemeye başlayacak.

Bu yeni temiz enerji kullanımı,şehirlerdeki çevre kirliliğini de önemli ölçüde azaltacak ve hava kirliliğini de önemli ölçüde azaltacak ve hava kirliliğine bağlı hastalıkların azalmasıyla,insan ömrünün gözle görülür biçimde uzadığına şahit olacağız.

Güvenlik ve yaşam alanları

Google'ın akıllı ev sistemi Nest gibi ürünler sayesinde,evlerimizi günün her saati,dünyanın her köşesinden kontrol edebileceğiz. Evde olmasak bile evin ısısını,buzdolabının derecesini,evdeki ışıkların durumunu,evde bir hareket olup olmadığını kontrol edebileceğiz.

Gerekirse güvenlik güçlerine haber vererek evdeki hırsızlık girişimini engelleyebileceğiz. Akıllı otomobilleri çalmak neredeyse imkansız hale gelecek. İzinsiz girişleri veya giriş denemeleri algılayacak akıllı otomobiller,derhal sahibine ve çevredeki güvenlik birimlerine rapor geçecek.

Yapay zeka sayesinde yüz tanıma teknolojileri,insan mimiklerini mükemmel şekilde anlayabilecek. Toplu alanları gözetleyen güvenlik kameraları,yapay zeka sayesinde,aşırı stresli olan ve şüphe çekici mimiklere sahip kişileri hızla tespit ederek,güvenlik güçlerini ilgili kişiye doğru yönlendirecek. Böylece büyük şehirlerde sık sık görülen terör eylemlerini engellemek için güvenlik güçlerinin elinde yeni enstrümanlar olacak.

Öte yandan bu teknolojinin,''big brother'' tartışmalarına da neden olacağını tahmin etmek zor değil ancak teknolojinin ''manuel'' dünyadan akıllı dünyaya geçiş aşamasında çok sayıda tartışma yaşayacağımıza emin olabiliriz.

Enerjideki ve güvenlik alanındaki akıllı çözümler,doğal afetler sırasında insanların hayatta kalmasına yardımcı olacak. Örneğin ağır bir deprem sonrasında şehirde çöken binaların yerlerini, şehir içindeki sensörler ve kameralar sayesinde,sadece saniyeler içinde afet merkezine ulaşacak ve kurtarma ekipleri,yine akıllı şehir imkanları sayesinde açık yolları hızlıca tespit ederek enkaz bölgelerine hızlıca ulaşarak,hayatta kalması belki dakikalara bağlı olan kurbanları enkaz altından kurtarabilecek.

Bu noktada tamamen otonom şekilde uçan ve şehri gözleyen,yapay zeka yönetimindeki drone'ların büyük desteği olacak. Bugünden, geleceğe dair o kadar detay vermek kolay değil ama drone'ların şehrin sokaklarındaki ve hatta enkaz altındaki yaralıları,yardıma ihtiyaç duyanları tespit etmesi için dakikalar yeterli olacak.

Veya şehirlerdeki trafik kazaları,toplumsal olaylar,yangınlar,afetler hızla tespit edilebilecek ve sorunun çözümü için gerekli hizmet anında ilgili noktaya ulaştırılacak.Bu tür güvenlik operasyonları için şehirlerin üzerinde,maliyeti sadece birkaç yüz dolar olan,yapay zeka kontrolündeki akıllı drone'lardan binlercesi uçacak. 

Öyle ki,bayramlarda,özel günlerde,bu drone'ların birleşip ortak hareket ederek,gökyüzünde ışık oyunları düzenlediklerine de şahit olacağız.Tüm bu gelişmeler elbette bir günde olmayacak. Yani, 2024 yılına kadar ''manuel'' bir şehirde yaşayıp da 2025 yılınuın Ocak günü,fütüristtik bir akıllı şehrin içinde uyanmayacağız. Bu akıllı çözümler,günbegün,adım adım,küçük küçük şehir hayatımıza entegre olacak.

Geçiş yavaş değil hızlı olacak,karşılaştırmak gerekirse,1800'lü yıllardan 2000'li yıllara kadar yaşanan teknolojik gelişime eş değer bir ilerleme,2016'dan 2025'e kadar,yani sadece 9-10 sene içinde yaşanacak ancak bu değişim o kadar yumuşak olacak ki,toplum hızlı gelişen teknolojiyle şok olmadan onu hayatına adapte edecek ve onunla yaşamaya alışacak.Tüm bu gelişimin odak noktası veya temeli ise yaşadığımız şehirlerin akıllanması olacak.