2021 yılına damga vurması beklenen bilimsel gelişmeler

Aşı çalışmaları, tıbbi gelişmeler, çevre, iklim, uzay çalışmaları ve daha pek çok alanda bilimi yoğun bir ajanda bekliyor. 

İklim krizi

2021 yılı iklim değişikliği bakımından önemli bir yıl olacak. ABD'de 20 Ocak'ta görevi devralacak yeni Başkan Joe Biden, küresel ısınmaya karşı mücadelede ülkesinin yeniden liderliği alacağını ve Paris İklim Sözleşmesi'ne yeniden katılacağını açıklamıştı. Donald Trump yönetimi bu sözleşmeden çekilmişti.

Birleşmiş Milletler'in İklim Konferansı Kasım ayında İskoçya'nın Glasgow kentinde yapılacak. Burada, 2015'teki Paris Sözleşmesi'nden bu yana ilk kez ülkelerin sera gazı emisyonlarını azaltma yönünde yeni hedefler belirlemesi bekleniyor.

Avrupa Birliği ve Çin, 2050-60 yıllarına kadar sıfır karbon hedefi koyduklarını açıklamıştı. Bilim insanları, Biden'ın da ABD için benzer bir hedef belirleyip belirlemeyeceğini merakla bekliyor. 

Covid dedektifleri

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından oluşturulan bir görev gücü, Covid-19 salgınının kaynağını belirlemek amacıyla Ocak 2021'de Çin'e gidecek.

Salgın hastalıklar uzmanları, virologlar, halk sağlığı uzmanları ve hayvan sağlığı araştırmacılarının yer alacağı grup, 2019'da tespit edilen ve SARS-CoV-2 adı verilen koronavirüsün yayılmaya başladığı Wuhan kentinde, salgının başlangıç noktası olarak görülen Huanan pazarında incelemelerde bulunacak.

Virüsün çıkış noktasını belirlemek yıllar alabilir; ancak uzmanlar bazı yeni bilgilere ulaşabileceklerini düşünüyor.

Aşılar ve salgın

Covid-19 salgınına karşı geliştirilen aşıların bazıları 2020'de onaylanıp kullanıma girdi. 2021'de ise yeni birçok aşının ne kadar etkili olduğu netlik kazanacak.

ABD ilaç şirketleri Novavax ile Johnson & Johsnon'ın faz üç klinik denemeleri üzerinde çalıştığı aşıların ve İngiltere'de de Oxford Üniversitesi ile AstraZeneca'nın geliştirdiği aşının sonuçları bekleniyor.

Bu aşılar, bazı ülkelerde yaygın kullanılmaya başlanan ancak -70 gibi çok düşük sıcaklıkta depolanması gereken, m-RNA teknolojisine dayanan Pfizer/BioNTech ile Moderna'nın aşılarından daha kolay dağıtılabilecek.

2019 sonunda İngiltere ve ABD'de 'viral-spike-protein' aşı denemeleriyle ilgili iki büyük araştırma yapan Novavax'ın bu denemelerin sonuçlarını 2021 başlarında yayımlaması öngörülüyor.

Şirket, yılda iki milyar doz aşı üretebileceğini açıkladı. Johnson & Johsnon ise tek dozluk aşılar üzerinde çalışıyor. Pfizer ve Moderna'nın aşılarından iki doz olmak gerekiyor.

Bilimsel yayınlara açık erişim

2021'de gözler bilim alanındaki yayınlara çevrilecek. Zira dünyanın en büyük araştırma finansörlerinin organize ettiği iki yıllık açık erişim projesi hayata geçirilecek.

Londra'dan Wellcome, Seattle'dan Bill ve Melinda Gates Vakfı ve Hollanda'dan NWO, finanse ettikleri araştırmaların sonuçlarının Ocak ayından itibaren yayınlanmasını taahhüt ediyor.

Plan S adlı bu girişim, dergi aboneliğinin ortadan kalkmasına ve herkesin bilimsel yayınları okumasına yol açabilir. Birçok bilim dergisinin yanı sıra Nautre dergisi de bu yayınlar arasında olacak.

Kök hücre çalışmaları

Kök hücre alanında çalışma yapan araştırmacılar, Uluslararası Kök Hücre Araştırmaları Derneği'nin (ISSCR) araştırmalar için güncellediği rehberi bekliyor.

Üye temelli örgüt, son rehberini dört yıl önce yayımlamıştı. Güncellemede, laboratuvar ortamında üretilen 'insan embriyosu şeklindeki yapılar' üzerine araştırmalara da yer verilecek.

Birçok yasaya geçmiş mevcut kurallar, laboratuvarda yapılan döllemeden sonraki 14 gün için araştırmaya izin veriyor. Bu sürenin uzatılması, bilim insanlarının bazı hamileliklerin neden düşükle sonuçlandığını daha iyi anlamasını sağlayabilir.

Alzheimer ilacı

ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), alzheimer hastalığını yavaşlattığı belirtilen ilk ilacın tedavide kullanımına onay verip vermeyeceğini kararlaştıracak.

Biogen ilaç şirketinin ürettiği aducanumab, amiloid adı verilen yapışkan beyin proteinlerine yapışan bir antikor. Bilim insanları hastalığın tetiklenmesinin bu proteinlerle ilgili olduğunu düşünüyor.

İlacın etkisi konusunda ise farklı veriler var. Faz 3 aşamasındaki iki klinik deneyden çelişkili sonuçlar alındı. FDA'nın oluşturduğu bağımsız kurul ise ilacın etkisine dair destekleyici veriler olmadığını söylüyor.

Mevcut Alzheimer ilaçları, hastalığın ilerlemesini engellemekten ziyade, hafıza kaybı gibi bilişsel semptomları tedavi etmeye yönelik.

Mars trafiği

Çin'in uzay bilimi konusundaki iddialı gündemi 2021'de de devam ediyor. İnsansız bir uzay roketi Şubat ayında Mars'a inecek. Tianwen-1, Mars'ta su ve yaşam belirtilerini arayacak. Tianwen-1, bu iş için kameralar, radar ve parçacık analizörleri dahil olmak üzere 13 cihaz kullanacak.

Başarılı olması durumunda, ülkenin kızıl gezegendeki ilk keşfi olacak. Birleşik Arap Emirlikleri ve Amerika Birleşik Devletleri'nin gönderdiği uzay araçlarının da aynı zaman diliminde kızıl gezegene varması bekleniyor.

En büyük uzay teleskobu duyurulacak

NASA tarafından geliştirilen "şimdiye kadar yapılmış en büyük, en güçlü ve karmaşık uzay teleskobu" olarak adlandırılan James Webb Uzay Teleskobu'nun lansmanı Ekim ayında yapılacak.

8,8 milyar dolar değerindeki Webb, 1990'da fırlatıldığında astronomide devrim yaratan ve o zamandan beri 1,3 milyondan fazla gözlem yapan Hubble Teleskobu'nun başarısını tekrar etmeye çalışacak.

Webb, Hubble'dan daha fazla dalga boyunu kapsayacak. Böylelikle de teleskobun bilim insanlarının evrenin derinliklerine daha derinlemesine bakmasına olanak sağlaması bekleniyor.

Dalgalanma etkisi

Radyo astronomi uzmanları, yerçekimi dalgalarını tespit etmenin yeni bir yolunu arıyor. Uzmanlar titreşen nötron yıldızlarını işaretçi olarak kullanarak çalışmalarını sürdürüyor.

Avrupa, Kuzey Amerika ve Avustralya'daki ekipler, titreşen yıldızlardan gelen sinyalleri tam olarak zamanlayarak, süper kütleli kara delik çiftlerinin ürettiği dalgaları tespit etmeye çalışıyor.

Brexit bilmecesi

Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık bir ticaret anlaşması üzerinde anlaşsın ya da anlaşmasın Brexit bilim insanları için araştırma finansmanı ve diğer birçok konu hakkında belirsizlik yaratıyor. Bu 2021'e kadar devam edecek.