14 yaşındaki öğrenci koronavirüsle savaşabilecek molekül buldu

ABD'de Texas eyaletinin Frisco kentinden lise öğrencisi Anika Chebrolu, yeni koronavirüse yapışıp, insanları enfekte etme kabiliyetini engelleyebilecek bir molekül keşfetti.

Ve bu bilimsel keşif, genç öğrenciye 2020 Genç Bilim İnsanı Yarışması'nda "ABD'nin başlıca genç bilim insanı" unvanını ve 25 bin dolar ödül para ödülünü kazandı.

10-14 yaşındaki genç bilim insanları katıldıkları yarışmada, günlük sorunlara geliştirdikleri çözümleri kısa bir videoyla sunuyorlar. Peki, keşif tam olarak neydi ve bunu nasıl başardı?

Dikendeki protein

SARS-CoV-2, yani Covid-19'a yol açan virüsün etrafını saran bir hale, bir tür taç var ve koronavirüs adı (korona Latince taç demek) buradan geliyor.

Bu tacın üzerinde diken şeklinde bir protein, S proteini var. Bu protein, enfekte etmek için hücrelerimizin alıcılarına yapışıyor.

Bu nedenle, Covid-19'a karşı aşı geliştirmeye çalışan birçok laboratuar, virüsün hücrelerimize girebilmesini önlemek içi bu proteine saldırmayı tercih etti.

Anika Chebrolu'nun araştırmasının temelinde de virüsteki bu önemli protein var.

BBC'ye yolladığı bir e-postada buluşunu açıklayan Cheprolu "Virüsteki S proteinine yapışabilen ve potansiyel olarak şeklini ve fonksiyonunu değiştirebilecek bir molekül keşfettim" dedi.

Chebrolu, bunun da virüsün kendisini insan hücrelerine yapıştırmasını önleyebileceğini ve böylece vücuttaki enfeksiyonu azaltabileceğini ya da tedavi edebileceğini de ekledi.

Genç bilim insanı buluşunu bilgisayar ortamında (in silico), çeşitli yazılım araçlarını kullanan bir bilgisayar simülasyonuyla yaptı.

Emilimleri, dağılımları, metabolizmaları, boşaltımları da dahil (ADME) milyonlarca küçük molekülün özelliklerini inceledi.

Bu çalışmanın ardından, Anika Chebrolu SARS-CoV-2 virüsündeki S proteinine karşı en iyi farmakolojik ve biyolojik faaliyete giren molekülü belirledi. Bu da daha sonra hastalığın etkin tedavisi için potansiyel bir ilaca dönüştürülebilir.

Önceki araştırması

Anika Chebrolu, koronavirüs haberleri manşetlere çıkmadan önce, Frisco'daki Nelson Ortaokulu'nda başladı.

Chebrolu "Birkaç yıl önce bir okul projesi için 1918 İspanyol Gribi salgınını araştırmıştım ve virüsler ile ilaç keşiflerine büyük bir ilgi duymaya başladım" diyor.

Bu araştırmayı yaparken, in-silico metedolojisini öğrendi.

Chebrolu "Hastalıkla mücadele için potansiyel ilaç benzeri molekülleri bilgisayar modellemesiyle tespit edip, geliştirebileceğimizi öğrenince çok şaşırmıştım" diyor.

Anika, Covid-19 salgını başladığında aynı yöntemi, grip virüsündeki hemaglutinin proteinine yapışabilecek bir molekül tespit etmeye çalışıyordu.

"Salgınları, virüsleri ve ilaçları bu kadar çok inceledikten sonra, gerçek bir salgın yaşadıığımızı düşünmek çılgıncaydı" diyor.

Salgının ağırlığını ve bir yıldan kısa sürede dünyaya vurduğu büyük darbeyi düşünen Anika, 3M şirketinde çalışan bilim insanı hocası Mahfuza Ali'nin yardımıyla, projesini değiştirdi ve SARS-Cov-2 virüsündeki S proteinini hedef aldı.

28 Ekim itibariyle Covid-19 dünya genelinde 1,1 milyondan fazla kişinin hayatına mal oldu.

226 binden fazla kişiyle, ABD dünyanın en yüksek ölü sayısına sahip.

Daha fazla çalışma gerek

Uzmanlar, Anika Chebrolu'nun buluşunu memnuniyetle karşılamakla birlikte, bu molekülün Covid-19'u tedavi edip etmeyeceğini görmek için daha çok çalışma yapılması gerektiğini söylüyor.

Columbia Üniversitesi Kamu Sağlığı Bölümü'nden virolog Angela Rasmussen "Anika Chebrolu'nun bu araştırmayı yapmasının müthiş olduğunu düşünüyorum ve çalışması eğitim düzeyine kıyasla kesinlikle etkileyici ve karmaşık. Hiç şüphesiz müthiş bir bilim insanı olma potansiyeli var" dedi.

Ancak Rasmussen "Bu stratejinin tedavi potansiyeli olan maddeleri tespit etmekte iyi olduğunu, ancak bu tespit ettikleri molekülün gerçek koşullarda virüsün girişine ya da çoğalması üzerinde bir etkisi olduğu veya S proteinine yapıştığı fikrini destekleyen deneysel bir veri yok. Moleküllerin antiviral tedavisi potansiyelini daha iyi karakterize edebilmek için laboratuar çalışmaları gerek." diye de ekledi.

Gelecek planları

Anika, yarışmadan aldığı ödül parasını nereye yatıracağına dair somut planları olduğunu söylüyor.

"25 bin doları araştırmalarıma devam etmek ve kâr amacı gütmeyen kuruluşumu AcedemyAid'i desteklemek için kullanacağım. Kuruluş, istedikleri kariyerleri ya da fırsatları kovalamalarına yardımcı olmak için, ihtiyaç sahibi çocuklara malzeme ve ekipman sağlıyor. Kalanını da üniversite eğitimime ayıracağım" diyor.

Bilimle ilgilenebilecek diğer gençlere ne söyleyeceği sorulduğunda ise, hep meraklı olmaları tavsiyesinde bulundu.

"Soru sormayı hiç unutmayın ve kendinize inanın. Karşılaştığınız tüm fırsatlardan en iyi şekilde yararlanmaya bakın. Nereye geleceğinizi bilemezsiniz"