Zehirli bulutlar 3 günde dünya çevresini turluyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Nisan 30, 2004 21:08
Yeni bir araştırmaya göre zehirli bulutlar sadece birkaç gün üçünde tüm dünyayı dolaşıyor. Rusya’da 2003 yazında yaşanan orman yangınlarının dumanı 17 gün içinde tüm dünyayı dolaşarak yeniden yangın bölgesine dönmüş.
Atmosfer araştırmacıları Mayıs 2003’de büyük bir heyecan içinde birbirlerine e-posta yollarken uydu görüntülerinde Sibirya’nın üzerini dev bir duman bulutu kaplamıştı. Güneydoğu Rusya’daki çam ormanları yanıyordu. 10.000 farklı alanda meydana gelen dev yangın bir buçuk milyon hektarlık çam ormanını yok etti.
Fakat dikkat çekici olan sadece yangının büyüklüğü değildi, dev duman bulutu tüm dünyayı dolaştıktan sonra yeniden Rusya’ya ulaştı ve bu dolaşım sırasında havada asılı parçacıkların (Aerosoller) Jules Verne’den bile hızlı oldukları ortaya çıktı. Çünkü onlar 80 günde değil sadece 17 günde dünyayı dolaştılar.
Havada asılı parçacıklar bu hızlı dünya gezileri için 10-15 km yükseklikte saatte 350km’lik bir hızla esen ‘Jet Stream’ rüzgarından yararlanmışlar. Ana duman akımı doğuya doğru Ohotsk denizine doğru ilerledikten sonra Pasifik’i geçerek Alaska ve Kanada üzerinden Atlantik’i aşmıştı. Bu şekilde Avrupa’ya gelen duman bulutu daha sonra iki buçuk hafta içinde Rusya’ya geri dönmüştü.
Uydularla izlendi
‘Dumanın yayılışı muazzamdı’ diyor Colorado Üniversitesi’nde araştıran Andreas Stohl. Parçacıklar yüksekte kaldığı için Avrupa topraklarına düşmediyse de çevreyi etkiledikleri sanılıyor.
Araştırmacı Stohl, Sibirya’dan yola çıkarak tüm dünyayı dolaşan duman parçacıklarını araştırmış, sonuçlarını ‘Atmospheric Chemistry and Physics Discussions’ dergisinde yayımlamıştı. Münih Teknik Üniversitesi’nde görevli coğrafyacı ve iklim uzmanı Nicoe Spichtinger de havadaki zararlı maddelerin uzaklara taşınmasının bugüne değin pek ciddiye alınmadığını ve dünya çapındaki etkisinin düşünülemediğini söyledi.
Bilim adamları üç haftaya yakın bir süre orman yangını aerosolünü takip etti. Parçacık rotasının kuvvetli hava akımlarıyla öncelenmesinde atmosferik aktarım modellerinden yararlanılmış. Farklı coğrafya uydularının gözlem verileri, öncelemelerin düzenli olarak kontrol edilmesine izin vermekte.
Bu şekilde dev duman bulutu hiçbir zaman gözden kaçırılmamış. Dumanın dünya yolculuğu Avrupa’nın çevre uydusu ‘ERS-2’ ve Nasa’nın ‘Terra’, ‘Aqua’ ve ‘Earth Probe’ uydularıyla izlendi.
ABD kökenli
Avrupa özellikle de kuzey Amerika’dan gelen uçucu parçacıklardan zarar görüyor. Amerika’nın doğu kıyılarından Jet Stream rüzgarlarıyla Avrupa’ya geçişi 24 saat bile sürmüyor. Kirlenmenin boyutu belgelendi. Ölçümler sonucu havadaki ozonun %15 oranda kuzey Amerika kökenli olduğu anlaşılmış.
Ayrıca Transatlantik üzerinden gelen yüksek oranda karbon monoksit de saptanmış. Bu tür zararlı madde akımı ilkbahardan sonbahara dek her hafta yaşanabiliyor. Yaz aylarındaki yüksek basınçtan dolayı kuzey Amerika’dan gelen ozon veya karbon monoksit yere inebilir ama, yükseklerden yere yakın tabakalara ulaşması biraz zaman alıyor.
Yaz aylarında kuzey Amerika’dan gelen kirli havadan korunmak isteyen Avrupalılara Alman meteoroloji ve iklim uzmanı Thomas Trichl, tatillerini Yunanistan ve Türkiye’de geçirmelerini öneriyor.
Fakat dikkat çekici olan sadece yangının büyüklüğü değildi, dev duman bulutu tüm dünyayı dolaştıktan sonra yeniden Rusya’ya ulaştı ve bu dolaşım sırasında havada asılı parçacıkların (Aerosoller) Jules Verne’den bile hızlı oldukları ortaya çıktı. Çünkü onlar 80 günde değil sadece 17 günde dünyayı dolaştılar.
Havada asılı parçacıklar bu hızlı dünya gezileri için 10-15 km yükseklikte saatte 350km’lik bir hızla esen ‘Jet Stream’ rüzgarından yararlanmışlar. Ana duman akımı doğuya doğru Ohotsk denizine doğru ilerledikten sonra Pasifik’i geçerek Alaska ve Kanada üzerinden Atlantik’i aşmıştı. Bu şekilde Avrupa’ya gelen duman bulutu daha sonra iki buçuk hafta içinde Rusya’ya geri dönmüştü.
Uydularla izlendi
‘Dumanın yayılışı muazzamdı’ diyor Colorado Üniversitesi’nde araştıran Andreas Stohl. Parçacıklar yüksekte kaldığı için Avrupa topraklarına düşmediyse de çevreyi etkiledikleri sanılıyor.
Araştırmacı Stohl, Sibirya’dan yola çıkarak tüm dünyayı dolaşan duman parçacıklarını araştırmış, sonuçlarını ‘Atmospheric Chemistry and Physics Discussions’ dergisinde yayımlamıştı. Münih Teknik Üniversitesi’nde görevli coğrafyacı ve iklim uzmanı Nicoe Spichtinger de havadaki zararlı maddelerin uzaklara taşınmasının bugüne değin pek ciddiye alınmadığını ve dünya çapındaki etkisinin düşünülemediğini söyledi.
Bilim adamları üç haftaya yakın bir süre orman yangını aerosolünü takip etti. Parçacık rotasının kuvvetli hava akımlarıyla öncelenmesinde atmosferik aktarım modellerinden yararlanılmış. Farklı coğrafya uydularının gözlem verileri, öncelemelerin düzenli olarak kontrol edilmesine izin vermekte.
Bu şekilde dev duman bulutu hiçbir zaman gözden kaçırılmamış. Dumanın dünya yolculuğu Avrupa’nın çevre uydusu ‘ERS-2’ ve Nasa’nın ‘Terra’, ‘Aqua’ ve ‘Earth Probe’ uydularıyla izlendi.
ABD kökenli
Avrupa özellikle de kuzey Amerika’dan gelen uçucu parçacıklardan zarar görüyor. Amerika’nın doğu kıyılarından Jet Stream rüzgarlarıyla Avrupa’ya geçişi 24 saat bile sürmüyor. Kirlenmenin boyutu belgelendi. Ölçümler sonucu havadaki ozonun %15 oranda kuzey Amerika kökenli olduğu anlaşılmış.
Ayrıca Transatlantik üzerinden gelen yüksek oranda karbon monoksit de saptanmış. Bu tür zararlı madde akımı ilkbahardan sonbahara dek her hafta yaşanabiliyor. Yaz aylarındaki yüksek basınçtan dolayı kuzey Amerika’dan gelen ozon veya karbon monoksit yere inebilir ama, yükseklerden yere yakın tabakalara ulaşması biraz zaman alıyor.
Yaz aylarında kuzey Amerika’dan gelen kirli havadan korunmak isteyen Avrupalılara Alman meteoroloji ve iklim uzmanı Thomas Trichl, tatillerini Yunanistan ve Türkiye’de geçirmelerini öneriyor.